روایت لیفنت جان ود در مورد آرامگاه ناصر خسرو

لیفنت جان و د انگلیس در حدود صدو اند سال قبل سفری به بدخشان نموده و در کتاب خود بنام سفری به سر چشمه «اکسوس» از راه دریای « اندوس» (کابل - بدخشان) از مزار ناصر خسرو ذکر کرده که نقل آن درین جا خالی از فایده نیست . 

او می نگارد : از جانب راست دریای کو کچه از چند گردنه عبور نمودیم . زیارت شاه ناصر خسرو اولین محل مسکون بود که در آن روز رو بروی ما واقع گردید ، چیزی فرود تر از هزار تپه خورد بود که همه از معدن آهن تشکیل شده بود و معلوم است (که از) بسیار قدیم مردم آن را می شناختند البته ترتیب ذوب آن در مدت دراز به آهستگی به عمل آمده شکافهای متعدد دلالت بر استخراج آن می کرد. بعضی شکافها به عرض ٦ گز و عمق ۸ گز دیده میشد  مردم می گفتند شاه ناصر از کعبه درینجا آمده و وفات یافته است لیفنت جان ود یک بیت نیز از زبان مجاور آن بقعه شنیده که سال تولد ناصر خسرو از آن بر می آید و آن را به این آهنگ ضبط کرده: 

بگذشت ز هجرت به سه صد نودو چار

بگرفت مرا مادر گیتی به کنـــــــار

و در مورد تاریخ بنای بقعه، این بیت را از مردم شنیده و در کتا خود بیاورده :

گفته که بگیر دامن صدق 

همراه به آن گل بدخشان 

که به حساب جمل از بیت مذکور ۱۱۰۷ بر می آید و چنانچه نگاشتیم سال تعمیر ۱۱0۹ میباشد. شاید عمارت در دو سال تمام شده باشد، (یعنی) ۱۱۰۷ سال آغاز و ۱۱۰۹ سال انجام آن باشد.

(سه کتیبه دیگر :)

این سه کتیبه را نیز ښاغلی حافظ نور محمد کهگدای استنسا کرده اند :

(۱) درستون پیش تاق آرامگاه :

منزل شاه ناصر خسرو 

گوئیا روضه ایست از رضوان 

سال تاریخ پیش ایوا نشر 

جای پر فیض عقل داد نشان

(۱۱۰۶)

(۲) در دیوار مسجد :

در سنه ۱۳۰۰ در سال گوسپند، تمام یافت این خانقاه به امر حضرت الله و امیر ظل الله امیر عبدالرحمن خان غازی حسب فرموده و اخراجات سردار عدالتشعار نیکو کردار سردار عبدالله خان به صاحبکار بنده عاجز دعا گوی دولت خدا داد افغانستان سید محمد حاجی خان متولی.

(۳) در یک سنگ دریایی مختلف الاضلاع از طبع نجم الدین نیای مادری شاغلی دهقان به خط جلی:

خورشید اوج قدسی و گردون پناه تو

شد نجم دین ز ذره این بار گاه تــو

برای تتمیم فایده ، شرحی مختصر از زنده گانی ناصر خسرو بلخی قبادیانی یمگانی درین جا می نگارم و گفتار خود را به پایان میرسانم .