بسم الله الرحمن الرحيم
الحمد لله رب العلمين والصلوة على سيد الانبياء و المرسلين بیست و سه سال پیش هنگامی که از نگارش کتاب احوال و آثار حکیم بزرگوار ابوالمجد مجدود بن آدم سنائی غزنوی تغمده الله بغفرانه فارغ شدم بحكم عشقی که از روزگار در از بسخنان دل انگیز روح پرور امام الغيب وفخر العارفین داشتم پیوسته منتظر بودم که توفیق یاری نماید و بخت مددگاری و روزی فرا رسد که نسخه اصلی کلیات اشعار این متفکر صاحبدل روشن ضمیر بدست آید و در سر زمینی که وی چشم بجهان گشوده و حدیقه معانی را آبیاری نموده و در آنجا سیر روحانی خویشرا از طریق تحقیق بپایان رسانده از آسمانهای ولایت جان بشهپر عشق پرواز نموده در همان سرزمین شگوفه های اصلی ضمیر و ازهار افکار وی منتشر گردد .
اما هر چه آتش شوق تیز تر میشد جرئت باین اقدام سست تر میگردید زیرا هر آنچه از کتب مطبوع و مخطوط حکیم از نظر میگذشت بر تردد و اعجاب نگارنده می افزود و در صحت انتساب تمام آن اشعار بحكيم بزرگوار غزنه شک و ارتیاب دست میداد . خاصه گاهی چندان تناقض در میان اشعار دیده میشد که حتی کار را بر ارباب تحقیق نیز دشوار میگردانید . خوشبختانه در سال ۱۳۳۸ شمسی هنگامیکه جناب دکتور علی احمد پوپل وزیر کار آگاه معارف خواست کتب خطوط موزه کابل در غرفه جداگانه انتقال یا بد و آن گنجینه بی بها که از اخا ير ذخایر است به تر تیب نیک در معرض مطالعه ارباب ذوق گذاشته شود . جناب گویای اعتمادى و مولوى عبد القدیر خان شهاب و این بنده موظف گردیدیم که علی العجا له یک فهرست ا بتدائى از کتب موزیم ترتیب دهیم .
در میان این نسخ نفیس نسختی از كليات حكيم سنائی بچشم خورد که میتوان گفت قديمترين و صحيح ترین کتابیست که تا اکنون از زادگاه آن افتخار صاحبدلان افغانی و پدر سخن سریان عرفانی بدست افتاده و آنرا میتوان مورد اعتماد قرار داد و از هر گونه تصرفات نا بجا و الحاقات كاتبان محفوظ دانست .
این نسخه در این او اخیر با فر وزیر معارف ابتیاع شده و در کتابخانه موزیم کابل محفوظ گردیده است.
(ماهيت كتاب)
کاغذ : - قدیمی واز كثرت استعمال مشرف باندراس
خصوصيات رسم الخط : -
(۱) حرف (که) گاهی به شکل (کی ) و جاى (كى) وجاى (ک)
و به ندرت به شکل (که) نگاشته شده
در گاف های فارسی همه جا به شکل کاف عربی یک كشش گذاشته شده. (۲) (پ) همیشه با یک نقطه نوشته شده و حرف (بای) عربی گاهی
به (واو) بدل شده مانند کلمه بیخ که ویخ نگارش یافته .
(۳) (چ) در جیم فارسی پیوسته یک نقطه گذاشته شده . مثل جين - جرخ - گرجه - کا فربجه -
همچنین (چو آدات تشبيه) هر جا که قبل از (تو) ضمير مخاطب واحد منفصل آمده (جتو) نگاشته شده
(٤) دال مهمله : - خواه ما قبل این حرف . حرف علت ساکن است يا غیر آن در همه حال بدون نقطه نوشته شده - این جاست که خواننده در قدامت رسم الخط کتاب به تشویش می افتد زیرا در قدیم دالات مهمله را مانند ذا لات معجمه با نقطه مینوشتند اما باید دانست که در غزنه و بلخ در قدیم نیز این رسم معمول نبود و دالات مهمله را همان مهمله (بی نقطه) می نگاشتند
( ٥ ) الف های ممدود . گاهی بدون علامت مد و گاهی با علامت مد نوشته شده .
(٦) جای در ریشه بعض کلمات تغیر رخ داده مثلا سخن (سخون) نوشته شده با وجود آنکه ضرورت وزن در آن احساس نمیشود. مثلاً
كانک گوید ز مدح او سخونی چون صدف پر گهر کند دهنی
وكلمه قلزم قرزم نگاشته شده .
(۷) در کلمات مختوم به (ها) در حال خطاب روبروى ها همزه كجک
گذاشته شده :
مثلاً:
گر بگوئی عاشقی با ما هم از یک خانه
با همه کس آشنا با ما چرا بیگانه
(۸) ژ:- این حرف همه جا بایک نقطه نگاشته شده
بردم مار آمدم نا که بیای زان جو کزدم دست بر سر مانده ام
(۹) کلمه زهی :- اکثر این کلمه (زه ای) نوشته شده .
زه ای بشت و پناه هر دو عالم سر و سالار فرزندان آدم
(۱۰) های غیر مافوظ در "کلمات چه - که" این ها در حال اتصال به کلمه ما قبل غالباً حذف گردیده و "آنچه ، آنکه ، چنانکه" آنج آنک جنانج نوشته شده .
(ترتیب کتاب)
(۱) دیباچه منثور حديقة الحقيقه .
(۲) فهرست ابواب حديقة الحقيقه .
(۳) متن حديقة الحقيقه .
(٤) مثنوى سير العباد .
(٥) مثنوی کارنامه بلخ .
(٦) مثنوى تحريمة القلم .
(۷) دیباچه دیوان .
(۸) دیوان قصايد - غزلیات - مقطعات - رباعیات .
(تزئینات)
هیچ تزئین در کتاب بکار برده نشده عنوانها تا نيمه كتاب حديقة الحقيقه
با شنگرف و بقیه با مرکب نوشته شده قدری جلی تر از متن در چند صفحه از اول حدیقه بارنگ سبز جدول کشیده شده و آنهم مستحدث است .
خط در کمال پختگی و زیبائی و خوانا نیست .
در هر صفحه حا اوسط (۲٥) سطر میباشد و هر سطره مشتمل بر دو مصرع است طول صفحات (۱٥) انچ - عرض (۱۰) انچ .