روابط کدفیزس با امپراطور روما

بر عکس شرق که در اثر واقعه غیر مترقبه قشون کوشانی ها مضمحل شده و تا یک درجه و یک وقت باج گذار چین ماندند در غرب روابط کوشانی با امپراطور رومن مستحکم و برقرار بود و نمایندههای کدفیزس دوم به دربار "تراجان" حضور داشت. چون حصه شمال غربی هند تا سواحل گنگا جزء امپراطوری کوشانی بود، "دیون کاسوس" (16) یا در میان سفرائی که ذکر میکند بعضی نامیندگان کدفیزس دوم را هندی خوانده و یا خارج از آن حصۀ هند که جزء امپراطوری کوشان بود هم نمایندگانی برای بسط تجارت به روم می رفت. بهر جهت نمایندگان هندی و کوشانی به دربار "تراجان" فرستاده شده بودند.

روابط تجارتی امپراطوری کوشانی با رومنها انبساط زیاد داشت. مال التجاره از تمام قسمتهای امپراطوری به پیمانهٔ زیاد از راه وادی کابل و بکتریان و از انجا از راه خراسان بطرف غرب میرفت قراریکه "پلینی" شهادت میدهد، مبالغ گزافی سالانه برای خریداری اسباب تعیش به هند فرستاده میشد. چون رومن ها پول زیاد داشتند و به عیش و عیاشی معروف بودند برای خریداری پارچه های ابریشمی که از چین به بکتریان (باختر) میآمد و پارچه ها و موادی که در قسمت هندی امپراطوری کوشان پیدا میشد پول زیاد خرچ میکردند و عموماً اشیائی را که میخریدند قیمتش را به پول طلائی می پرداختند چنانچه بهمین مناسبت بود که در عصر کوشانی ها خصوص در زمان "کدفیزس دوم" مسکوکات طلائی آنها به اندازه زیاد در آریانا منتشر شد و ذخائر طلای سلطنتی زیاد گردید و سکه شناسان علت ظهور مسکوکات طلائی کدفیزس همین وفور طلا را تصور میکنند زیرا کدفیزس او اگرچه تز مسکوکات اگوست و تی بی ریوس تقلید کرده اند لیکن در مس و مفرغ سکه زده است و کدفیزس دوم بار اول به اندازه و شکل و وزن "اوری" یعنی مسکوکات رومائی سکه طلائی بضرب رسانیده است. پس از روی این ملاحظات معلوم میشود که بعلاوه روابط عادی سیاسی روابط تجارتی بین امپراطوری کوشانی آریانا و امپراطوری روما به پیمانه زیاد انبساط یافته بود.