نمونه ئی از انتقال فکر علمی
ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺗﺄﺛﲑﻋﻠﻤﻰ ﻫﻨﺪ ﺑﺮ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﺍﺯ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﺮﻫﻨﺪ_ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﺳﻠﻄﮥ ﻏﺰﻧﻮﻳﺎﻥ ﺧﻴﻠﻰ ﻗﻮﻯ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﲝﺚ ﺁﻥ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺩﺭﺍﺯ ﺍﺳﺖ، ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺬﻛﺮ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻳﻜﻨﻔﺮ ﻧﺎﺑﻐﮥ ﻋﻠﻤﻰ ﺍﻳﻦ ﺩﻭﺭﻩ ﺍﻛﺘﻔﺎ ﻣﻴﻜﻨﻴﻢ، ﻛﻪ ﺍﺑﻮﺭﳛﺎﻥ ﺍﻟﺒﲑﻭﻧﻴﺴﺖ )ﻣﺘﻮﻟﺪ ۳۶۲ ﻕ ﻣﺘﻮﻓﻰ ﺩﺭ ﻏﺰﻧﻪ ۴۴۰ ﻕ ۹۷۲ _ ۱۰۴۸ ﻡ( ﺑﻴﺎﻣﻴﺰﺩ ﻭﻯ ﻧﻈﺮ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﻭﺳﻴﻊ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﻣﻴﺨﻮﺍﺳﺖ ﻓﻠﺴﻔﮥ ﺍﻓﻼﻃﻮﻥ ﻭ ﺣﻜﻤﺖ ﻫﻨﺪﻯ ﻭ ﺍﻓﻜﺎﺭ ﺻﻮﻓﻴﺎﻧﻪ ﺭﺍ ﺑﻬﻢ ۱۳۴ ﺩﺭ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﭘﲑﻭ ﺭﻭﺵ ﻣﺘﻌﺎﺭﻑ_ﻛﻨﺪﻯ ﻭ ﻓﺎﺭﺍﺑﻰ ﻭﻏﲑ ﻫﻢ ﻧﻴﺴﺖ، ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻰ ﻛﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﻯ ﺁﺛﺎﺭ ﺍﻟﺒﺎﻗﻴﻪ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ، ﺍﻭﻟﲔ ﻛﺴﻰ ﻛﻪ ﺑﺎﺭﻭﺡ ﻋﻠﻤﻰ ﻭﺭﻭﺵ ﲡﺮﺑﻰ، ﺩﺭ ﺻﺤﺖ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﺣﻜﻤﺖ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﺷﻚ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺑﺮﺍﻥ ﺍﻋﱰﺍﺽ ﳕﻮﺩ، ﺑﻮﺭﳛﺎﻥ ﺍﺳﺖ، ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﻫﻢ ﻛﻔﺎﻳﺖ ﺭﻭﺵ ﻗﻴﺎﺱ ﻭ ﻣﺎﻗﺒﻞ ﲡﺮﺑﻰ_ﻛﻪ ﺍﺯ ﺧﺼﺎﻳﺺ ﺣﻜﻤﺖ ﻳﻮﻧﺎﻧﺴﺖ ﻭ ﻗﺮﻧﻬﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺭﻛﻮﺩ ﻋﻠﻮﻡ ﮔﺮﺩﻳﺪﻩ_ﭘﻰ ﺑﺮﺩﻩ ﻭ ﺻﺤﺖ ﻭ ﻣﺰﻳﺖ ﲡﺮﺑﮥ ﻋﻠﻤﻰ ﻭﺭﻭﺵ ﺍﺳﺘﻘﺮﺍﻳﻰ ﺭﺍ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
۱۳۵ ﺍﺑﻮﺭﳛﺎﻥ ﺯﺑﺎﻧﻬﺎﻯ ﻓﺎﺭﺳﻰ ﻭ ﺳﻨﺴﻜﺮﻳﺖ ﻭ ﻋﺮﺑﻰ ﺭﺍ ﻣﻰ ﻓﻬﻤﻴﺪ ﻭ ﺗﺎﺣﺪﻯ ﺑﺎﻋﱪﻯ ﻭ Syriac ﺁﺷﻨﺎ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﺑﺮ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺕ ﻣﻠﻞ ﻫﻨﺪﻯ ﻭ ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﺍﻳﺮﺍﻧﻰ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﺩﺍﺷﺖ ﻭ ﺑﺎ ﻋﺪﻡ ﺗﻌﺼﺐ، ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻫﺮ ﺟﺎ ﻣﻴﺠﺴﺖ.
ﺑﲑﻭﻧﻰ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻓﺘﻮﺣﺎﺕ ﺳﻠﻄﺎﻥ ﳏﻤﻮﺩ، ﺑﺮﺍﻯ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺍﻭﺿﺎﻉ ﻋﻠﻤﻰ ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻫﻨﺪﻭﺍﻥ ﻭ ﺁﻣﻮﺧﱳ ﺯﺑﺎﻥ ﺳﻨﺴﻜﺮﻳﺖ ﻭ ﺭﻳﺎﺿﻴﺎﺕ ﻭ ﳒﻮﻡ ﺁﻧﺴﺮﺯﻣﲔ ﺍﺯ ﻏﺰﻧﻪ ﺑﻬﻨﺪ ﺳﻔﺮﻫﺎﻯ ﳑﺘﺪ ﻭ ﻃﻮﻻﻧﻰ ﻛﺮﺩ، ﻛﻪ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻛﺘﺎﺏ "ﻣﺎﻟﻠﻬﻨﺪ ﻣﻦ ﻣﻘﻮﻟﺔ ﻣﻘﺒﻮﻟﺔ ﻓﻰ ﺍﻟﻌﻘﻞ ﺍﻭﻣﺮﺫﻭﻟﺔ "ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻫﻨﺪﻭﺍﻥ ﻭ ﺁﺭﺍﻯ ﺍﻳﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﺗﺮﲨﻪ ﳕﻮﺩ.
ﳒﻮﻡ ﻭ ﻫﻴﺄﺕ ﻭ ﺁﺩﺍﺏ ﺩﻳﻨﻰ ﻭ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﻧﻮﺷﺖ ﻭ ﺑﺎﻋﻠﻤﺎﻯ ﺁﻥ ﺩﻳﺎﺭ ﳏﺸﻮﺭ ﮔﺸﺖ ﻭ ﺣﺘﻰ ﻛﺘﺎﺏ ﺑﻴﺪ )ﻭﻳﺪﺍ( ﺭﺍ ۱۳۶ ﻭﻯ ﺩﺭ ﻣﺆﻟﻔﺎﺕ ﺧﻮﺩ ﻛﻪ ﺗﺎ ) ۴۲۷ ﻕ ۱۰۳۵ ﻡ( ﻋﺪﺩ ﺁﻥ ﺑﻪ ۱۱۳ ﻣﲑﺳﻴﺪ، ﺑﺴﺎ ﺍﺯ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻫﻴﺄﺕ ﻭ ﻃﺐ ﻭ ﳒﻮﻡ ﻭ ﺍﲰﺎﺭ ﻭ ﺗﺎﺭﻳﺦ ﻭ ﺣﻜﻤﺖ ﻭ ﺭﻳﺎﺿﻰ ﻭ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﻴﺰﻳﻜﻰ ﻭ ﺟﻐﺮﺍﻓﻴﺎ ﻭ ﺩﺍﺭﻭﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭ ﻋﻤﻞ ﺁﻻﺕ ﻓﻠﻚ ﺷﻨﺎﺳﻰ ﻭ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﻣﺮﺩﻡ ﻫﻨﺪ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺷﺮﺡ ﺁﻥ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻓﻼﺳﻔﮥ ﻳﻮﻧﺎﻥ ﻭ ﻋﺮﺏ ﺑﻴﺎﻥ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
۱۳۷ ﮔﻮﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﺩﺍﻧﺸﻤﻨﺪ ﺑﺰﺭﮒ ﻛﻮﺷﺶ ﺩﺍﺷﺖ، ﻛﻪ ﻋﻠﻮﻡ ﺑﺸﺮﻯ ﺭﺍ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﲔ ﻣﺪﻧﻴﺘﻬﺎﻯ ﻋﻤﻮﻣﻰ ﺍﻧﺴﺎﻧﻰ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﳕﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺯ ﺑﲔ ﲤﺎﻡ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎﺕ ﺁﻧﻮﻗﺖ ﺍﻧﺴﺎﻥ، ﺣﻘﺎﻳﻘﻰ ﺭﺍ ﻛﺸﻒ ﻭ ﲢﻘﻴﻖ ﳕﺎﻳﺪ.
ﺍﺑﻮﺭﳛﺎﻥ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮﻓﻠﺴﻔﻪ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﻳﻮﻧﺎﻥ، ﺑﻪ ﺁﺭﺍﻯ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻠﻞ ﻫﻢ ﺗﻮﺟﻪ ﳕﻮﺩ، ﻭﻯ ﺍﺯ ﺁﺛﺎﺭ ﻓﻠﺴﻔﻰ ﻭ ﻓﻜﺮﻯ ﻫﻨﺪﻭﺍﻥ ﻛﺘﺒﻰ ﺭﺍ ﺑﺘﺎﺯﻯ ﺩﺭ ﺁﻭﺭﺩﻩ ﺑﻮﺩ، ﻣﺎﻧﻨﺪ"ﻛﺘﺎﺏ ﺷﺎﻣﻞ" ﺩﺭ ﺑﺎﺏ ﻣﻮﺟﻮﺩﺍﺕ ﳏﺴﻮﺱ ﻭ ﻣﻌﻘﻮﻝ ۱۳۸ ﻭ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮﺍﻥ ﺩﺭ ﺍﺩﻳﺎﻥ ﻣﺎﻧﻮﻯ ﻭ ﻳﻬﻮﺩ ﻭ ﻧﺼﺎﺭﻯ ٌ ﻭ ﺻﺎﺑ ٔﲔ ﻭ ﭼﻴﻨﻴﺎﻥ ﻧﻴﺰ ﲢﻘﻴﻘﺎﺕ ﻛﺮﺩ ﻭ ﺍﺻﺎﺑﺖ ﻧﻈﺮ ﻋﻠﻤﻰ ﻭﻯ ﺍﺯﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ، ﻛﻪ ﺑﻌﺪ ﺍﺯ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺕ ﻋﻠﻤﻰ ﺧﻮﻳﺶ ﺩﺭ ﻫﻨﺪ ﺗﻮﺍﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻃﻮﻝ ﺩﺍﻳﺮﮤ ﳏﻴﻂ ﻛﺮﮤ ﺯﻣﲔ ﺭﺍ ﺧﻴﻠﻰ ﻧﺰﺩﻳﻜﱰ ﺑﻪ ﻣﻌﻴﺎﺭ ﻋﻠﻤﻰ ﻛﻨﻮﻧﻰ _ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻧﺘﻴﺠﮥ ﺍﻛﺘﺸﺎﻓﺎﺕ ﺳﺎﻳﻨﺲ ﺑﻌﻤﻞ ﺁﻣﺪﻩ_ﺗﻌﻴﲔ ﳕﺎﻳﺪ ۱۳۹ ﺑﻮﺭﳛﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﮤ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺑﻬﱰﻳﻦ ﳑﺜﻞ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﻓﻜﺎﺭ ﻭ ﻋﻠﻮﻡ ﻫﻨﺪﻯ ﺑﻌﺎﱂ ﺍﺳﻼﻡ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻣﻴﺪﺍﻧﻴﻢ.