خوشحال خان خټک و جنگهای او با قوای اورنگزیب
یکی از رجال مشهوریکه در دورۀ مغولیۀ هند شهرت یافت، خوشحال خان خټک مرد شمشیر و قلم افغان است که از دودمان مشهور رؤسای ملی خټک برامد، وی پسر شهباز خان پسر یحیی خان بن ملک اکوړی است که این ملک ولد درویش مشهور به چنجو بوده، و در عصر اکبر سمت مرزبانی قبایل خټک را داشت، شجرۀ نسب این دودمان مشهور به لقمان ختګ و بعد از آن به کرلاڼ و سړبن می پیوندد.(۷۳).
مرکز حکمرانئ این دودمان سرای اکوړه کنار دریای کابل است، که یحیی خان شهباز خان در عصر شاه جهان دران صفحات ریاست ملی داشتند. بسال (۱۰۲۲ه) در ماه ربیع الثانی درین دودمان از صلب شهباز خان پسری بوجود آمد که بعدها یکی از قهرمانان شمشیر و ادب افغان گردید، و در عصر شاه جهان رسماً بریاست ملی قبایل خټک شناخته شد، و یکی از کسانی بود که شاه جهان وی را بصفت یکنفر حکمفرمای آزاد در تحت شاهنشاهی مغول شناخته و از اعاظم رجال آندوره محسوب میشد(۷۴).
بعد از خلع شاه جهان که اورنگزیب مغولی بر سر اقتدار آمد این پادشاه خواست آزادی قبایل پشتون را سلب و کوهسار پشتونخواه را هم مثل سائر نقاط هند به قوۀ شمشیر ضمیمۀ مملکت شاهنشاهی نماید.
اورنگزیب قوای خونخوار مغول را از تمام هند برای این مقصد بکوهسار پشتونخواه سوق داد، ولی درین سر زمین مرد زابرخی از رجال ملی پشتون در مقابل این شهنشاه بزرگ مقاومت کردند، و طوریکه در شرح حال اورنگزیب اشارت رفت یکی ازان مردان نامور خوشحال خان خټک بود.