هوښیاره لمسی

یوه بود اله خپلی بودی ماینې سره په یوه واړه کلی کښې ژوند کاوه، له دوی سره فقط یوه کوچنی لسی اوسیدله چی دونیا نو میدله، دونیا بایسته هغومره نه وه لکه چی په نکلو کښی دنجونو او پیغلو ستاینه باب ده، خو هوښیاره ډیره وه، او د کور له کاره سرهيې مینه درلوده .یوه شپه بوډا او بودی پخپلو کښې سره وویل چی سبا به دوی دلوی کلی بازار ته ځی او هلته به څه سودوسودا کوی خودې ته هریان وو چی دکور کار به څنگه کیږي ؟ ماښام چی ناوخته ستړي هلاک کورته راستانه شی څه به خوري؟ چاپه کتغ او ډوډۍ ور برابره کړى وي؟ څوك به ددوی تر شا څاروی روزی، غواوی به او بوی، اوشیبه يې ، چرگو ته به دانې اچوي او کو دلی ته به يې : ننه باسی؟دونيا په خبرو کښې ورواويداه او وې ویل : ه چی پر سړي نه شميرئ زه تاسی ته کتغ او دودی بر ابروم گورم چی کلی ته مالكه .راسی خپلی غواوی کورته ځنی را و لم غوجل ته يې ننه باسم چرگی مړوم کوډلیيې شرم – وانبه و چوم ترڅوچی لانیاره شوې نه وي دکور کار به میتولکړی وي .نیکه او انا يسې په خندا ورته وويل:ته لا اوس کوچنی يې ، پښه دی فقط په اووم کال کښې ده.»دونیی جواب ورکړ:اووه کاله از عمر نه دی، زه د کور او کها به ټول کارونه کولای شم.» نیکه او انا بازار ته ولاړل، او کوریې (دونیی ته پریښود، ماښام چی کورته راستانه شول که گوری چی رښتیا هم د کور کارونه ټول شوی دی، خونه جاروده، هر شی پرخپل تا کلی ځای پروت دی، خواړه پاخه دی بوده او مرغان ماړه دي، واښه و چ دي دخا د غاړی پر تنگاچه ریگ پا شلی دي او حتی هغه څپر چی له دوو کلورا هیسی یې نيکه دجوړولو په فکر کښې ؤ جوړ شوی دی، لدې داټول کارونه ترهغه چی «دونیی ویلیو یو په څلوره شوی وو. انا اونیکه لمسی ته هریان پاته شول اوزړو ته یې تیره شوه چیپسله دې په نود دوی ژوند د هوسای او خوشالی ژوندوي . په دنیا کښې د هیچا ارمان نه دی خیلی مرگی پراناژ ر ر اهله کړه، او دا دخوشای او هوسایی ژوندیې ډیر په نصیب نشو بودا او دونیا یوازی سره پاته شول ، پرنیکه باندی په دې زړتيا کښې د ر د ملگری مرگ ډیر در و ندؤ، خو لمسی دده دزړه اچه وه دا که څه هم په عمر کوچنی وه مگر د کور په کار کښې يې ډير زيار پوست، اوددېاه تولو کارونو نيکه ډیر خوښو.ازه موده پسر بودانه بود اسی کار و رپیش شو چی هرو مرو باید ښار ته ولاړشی ددغه کلی یو بدای سری هم ښار ته تلی پرلاری سره مله شول ، لامز له ته نه و ورسیدای چی ماښام شو او د شپې دتیری له پاره دځای په لټه کښې شول ، لاری ته نژدې يې په يوه کور کښې رڼا تر ستر گوشوه و رو گرزیدل، دروازه یې وټکوله، دکور خاوند راووت دشری دتیری ځای ورکړ، بلای له خپل آس او بوډا ، خپلی اسپی څخه او دوی تهمحيان و اخيستل او گاډۍ یې ځای خلاصی کړلې، په شپه کښې دبو دابر البی اسپی بها نگی ر اور نا پوه به بیگی دمور له څنگه از و شکید او دیده ای تر گاهی لاندی وغزید. سهار چی بدای راویښ شو که گوری چی دده تر گادی لاندی یو ښایستو کی بھانگی پروتدی بوډاته يې وويل:خبريي؟- برایی زما آس به نگی راوړی دی.»بوډا جواب ورکړ: «پرهم و راشه اری!!!داسی کله شوې هم ده ؟ چی په ډبره کښې دی تخم و کرل شی او آسدی بهانگیوزیزوی هرو مرودا زمان اسپی بهانگی دی.» بدای ملگری پر راغبرگه کړهیه ! دابهان زمادی ، که ستا اسپی زیز ولی وای خودهغې څگ تسه به پروت وته و گوره چی هغه زم ترگ دی لاندی غزیدلی دی. »خبره پسی اوزده شوه، بوډا دخپل حق او بدا ی د خپلی گتی له پاره تیگار کاوه او یوه هم دبل خبره نه منله، پاته بله چاره نه وه نواب صاحب ته په عرض ورغلل دانواب صاحب د ملک تر ټولو خلکو موړ سړى ؤ، ده ځان تر هر چه پوه او هوښیارگانهاو دخپلو رعیتو ترمنځ پیښی شوی شخړی یې پخپله فیصله کولې .بود انواب صاحب ته عرض وکړ:دغه بد ای زما بهان نه راکوی اودی وایی چی دا زم آس زیز ولی دی.نواب کولای شو چی داشخړه ډیره ژر فیصله کړی او لاس په لستونی حق و حقدار تهوسپاری ، خوده دا کار هغه وخت و نه کړ او دخپلی ساتیرۍ له پاره يې فیصله وځنډولهدوی ته يې وويل :داڅلور کیسی (۱) چی هر وه له تاسی څخه را خلاصی کړلې، بهانگی دهغه دی :

۱ -په نړۍ کښې تر ټو او غښتلی او چا پکٹ څه شی دی؟

۲-په نړۍ کښې تر ټو او چاغ او غوړ څه شی دی؟

۳ -په نړۍ کښې تر ټولو پوست څه شی دی؟

۴-په نړۍ کښې تر ټولو ښه او په زړه پوری څه شی دی؟»

ددې کيسيو دخلاصولو له پاره نواب صاحب وی ته درې ورځی وخت ورکړ ، دوی بیرخصت کړل، او دفیصلی تروخته پوري یی دیدای آس او د بوډا اسپه د بهانگی لهگادیو سره لی وگرزول، دوی دواړه پلی کوروته رهی شول. بدای ته دا کیسی ساده او اسانی ښکاریدلی ځکه سی نو فکر نه ؤ په بند، خو بو دا ډیرخواشینی و ځکه چی د کیسیو په خلاصو او بی هیڅ سدنه رسیدی . دونیی چی نیکه خواشینی و لید، پوښتنه یی ځنی و کړ له :انیکه ! ته په چاپسی خوابدی یی زه خودایم در سره یم، لکه چی انامی دی یاد یزی؟ » بود ا لمسی ته خپله بخوله  بیان کړله او د به نگی نه غمه یی ورټ ورټ وژړل په پای کښی یی زیاته کړه چی نواب صاحب کیسی را اچولی دی ، او بده پیښه داده چی زماییپه خلاصو لو هیڅ سدنه رسیزی. دونیی کیسی ځنی وپوښتلی او تر اوریدلو وروسته یی نیکه ته وویل :ولارسه! نواب صاحب ته ووایه چی په نړۍ کښی تر ټولو غښتلی او چابک باد دیتر ټولو چاغه او غوړه مځکه ده، څه شی دی؟ چی په دې کښی نه راشین کیزی او پر دېژوندنه کوی تر ټولو پوست خپل لاس دی، سړی چی پر هر څومره پاسته با لښت سرکنیز دی بیاهم لاس تر سرلاندی کوی او تر ټولو ښه او په زړه پوری خوب دئ.»درې ورځی پس بوډا او دهغه بهای کلیوال نواب صاحب ته ورغلل، بدای نوابته وويل:که څه هم ستا کیسی ډیری سختی دی ، خو ماچی څرنگه و اوریدلی په پوه شوم، پهنړۍ کښی تر ټولو غښتلی او چابکه ستاد طبیلی دغه اسپه ده چی که غمچینه پرونښلیلاندی کوی تر تولو چاغ ستادغه برگٹ (ابلق) سرکوزی دی چی له ډیرهچاغښته څخه تش پر پښو هم نشی دریدلای – تر تو او پسته دارو هغه نالی ده چیسوی همته پر بيديزې او تر ټولو ښه او ښایسته ستا زوی (نیکی توښکه دی . )نواب صاحب چی دا و ارویدل بودا ته یی مخ وروگرزاوه اوویی پوښتید:ت د کيسيو جواب راوړی دی که نه ؟ بوداورته وويل: هو او څرنگه چی لمسی و رښووالی وې هره کیسی یی هغسی ورخلاصه کړه، مگر زړه بی دربیدی او دا بیره ور سره وه هسی نه چی ددهجوابونه سم و نه خیژی او بدهای میدان می یوسی .نواب صاحب چی دبود اجوابونه واوریدل پوښته یی ځنی و کړ له :دا جوابونه ست پخپله زده وو ، که بلچ در وښوول؟بود جواب ورکړ: ابه! زما چیری زده وو ، زه وه کوچی هوښیاره او شیر که امسی ارم ، دا جوابونههغی راوښوول ..نواب صاحب هریان و ته شو او بوداته یی وویل: که رښتیستا ایسی دومره هوښیاره او ځیر که ده، نوته دورين و دايوت ردې ته وروړه او ورته ووایه چی سبا سهارته زمانه پاره یو گلداره ښایسته دسمال منیو اوبی - وادی و ریدل که نه ؟بود اجواب ورکړ:هو ! و امی وریدل تاریخی و اخیست او دتخرگه په جیبی و مانده ، کورته رهیشو پرلاری په دې چورت کښی ډوب تللی و چی له یوه تاره څخه څوک درستدسل او بدلای شی هغه به هم دا کمکی تجلی خواره و گوره چی فقط ترسی سهارهپوری به نواب صاحب ته غوند دس. لوراوبی اوبله یی دا چی هغه به هم گلدارهاون پسته وی.بوداپه دغو سرساموونکو فکرونو کښی کورته را ورسیداوه دونیی نه ی تولحال ووايه هغی ورته وویل:نیکه خواشینی کیزه مه ، دا ه نه دهدستی ای جارو ر او اخیست، خوخشیدی ځینی کړی ، نیکه ته بی ور کړې چی دانواب صاحب ته یوسه او ورته ووایه کوم داسی ترکان (نجار) پیدا کړه چیه دغو خاشر څخه م ته کډی (کارگاه راجوړه کړی بیا به نوزه په هغه کدی تا ته دس مالدرو اوبم . بود اله کوره رهی شو او دنواب صاحب تر درباره پوری یی دبای داسی بدبختیلار څخاره چی دا دونیی سد به هم دهغی چاره نشی کړلای . دغسی هم وشوه، نواب صاحب بیا نوې گرانه پیښه کړه، داپلايې وسل و پنځوس دانی هگی بوداته ورکړلی او ورته وې ویل چی سراته به ستا لمسی له دغو هگیو څخهيوصل و پ خوس چرگوری را باسیبودا به کورته راستون شو او سی ته یی وویل:و یوه بدبختی لانه وه تللې ، چی باه بیا راغله.»هگی بی دیسی مخی ته کښیښوولی او نوې بد بختی ې ورته بیان کړه، لمسیجواب ورکړ:انیکه ! خوامه بدوه، دالا داسی گرانه نه ده چی اسانه نه شی.دنواب صاحب له ورایز و هگيو څخه یی خودانی غرمی ته پخی کړې، نیکه وامسۍورته کښینستل او تریزی ی ځانونه په ماړه کړل.ساسهار دو نبی انیکه ته وویل :نواب صاحب ته ورسه او ورته ووایه ، د چر گو روله پاره داسیزدن ر او استاوه چی سه ر کرل شوی او ددغی ورځی ماښام ته پاخه ریبلی، کوتلیاو پاك كړه شوی وی او حتی دکر و له پاره یی هم ځکه په دغه ورځ يوې شوی وی.داچر گوری نور زدن نه خور او گوره که دغسی زدن ور ته راونه رسول شی، نومریبودا نواب صاحب ته ورغی، او د لمسی خبری یې ور ورسولی پا چا ور تهوويل :استا لمسی ډیره چمبازه ده ، خوزه هم مائی معمولی سری نه یم ، سبا سهاردیستالسی ماته راشی ، خو په دې شرطونو :۱ پلې دی نه راځی او پر آس غوندی بوده دی هم نه سپریزی.٢ لڅه دی نه وی او کالی دې هم نه وی اغوستی .سوغات دی نه راوړی او بې سوغاته دی هم نه راځی . )بودا کورته رارهی شواوله ځانه سره یې ویل: دابوالهوسه بیا و گوره ! ) کورته چی راورسید ، لم يې په حال خبره کړه، هغه په خندا شوه او ورتهوې ويل :انیکه ! ته ځنگله ته ولاړ سه له ښکاريانو څخه بوژوندى كرك (مرز) رار انيسه - آخه ، ته مه ځه! نه ستړی یې ، له ډير و څخست او دی پښې وشليدلې ، از دمـ وکړه، زه به پخپله ورشم ، زه کوچنی یم بنکاریان ماته يوسوى او يوكرك مفت دمههم راکوی ، پیسې ولی پرور کوو ..هغه ؤ ، چی دونیا منگله ته ولاړه، اوله هغه ځايه سوى په غیز اوكرك پهلاس راستنه شوه .چی څرنگه مهار شو، دونیی خپل کالی و کښل او دماهیانو تور يې پر ځانرا و نغښت ، پرسوی سپره شوه او كرك يې په مو ته کښې و نيو نواب صاحب تهورغله .نواب صاحب چی داولید له هریان شوچی داروي شيشكه) له کومه راغله ؟تراوسه پوری خوما داسی بلا نه وه لیدلې. دونیی نواب صاحب ته په درناویسرکوز کړ، اوورته وې ویل :دادی پلاره! ستا حکم میتکی په تکی پرځای کړ ، در ونیسه سوغات دی .نواب صاحب چی لاس ور وغزاوه دې موټ خلاص كړ، پرشو، كرك والوتدپا چاسترگی هیښی پاته شوې دولبي ته يې وويل :رښتيا هم تا په هیڅ خبره کښې ماتې ونه منله ، چی اویل ی راغلې، اوسدارانه ووایه چی ته دنيکه کړه څه خورې ؟.دي جواب ورکړ : زمانیکه هیڅکله تور او بونه نه اچوی او پرو چه ماهیان نیسی ، زه يې په لمن کښې کورته راوړم او په موټه کښې يې پخوم .په دې خبره نواب صاحب په قهر شو او ورته و بې ويل : اته داخه اپلاتی وایې، پروچه لاچا ماهیان نیولی دی؟ او په موټه کښې څوكماهیان پخولای شی ؟ ...دونیی جواب ورکړ:ته خو تر ماهور ښیار بې ، ښه دی ته راته ووایه ، په یوځای کښې هم ، داسی پیشه شویده چی آس دی بهانهگی و زیزوی ۲- مگر ستا په ملک کښې خو ه ر دادی آسیهم لنگیزی .»نواب صاحب هیښ پاته شو او پوښتنه يې ځنی وکړه : انه دا به څنگه معلومیدله ، چی بهابیگی رښتیاهم دچادی ؟ آیانشی کیدلایچی پردی سړی دی دعوه په و کړی؟دونیی په قهر جواب ورکړ: اپرهم وراشه لری ! ! !داشنگ نه معلومیزی ؟ یو چادی ( بيعقل) هم په پوهیدلای شی ، ته خو لانواب صاحب يې ، حکم به دی کړی وای چی زمانیکه خپله اسپه يوې خو ا ابدای خپل آس بلی خواته بوزی ، وروسته به دی بهابیگی خوشی کړی وای په هریوه پسی چی یې ځغستلای هغه یې موروه ... نواب صاحب ورته وويل :خبره خو دی رښتیاده ، نوماڅنگه داسی فکرونه کړای شو ، ا و سد می پهونه رسید ؟دونی» جواب ورکړ:که تا داسی حق و حقدارته رسولای ، دومره به نه بدای کیدلای ...نواب صاحب ورته وويل :ا ته څه بلا : یی ؟ چی لوبه شې ، دچاپه کور هنوزې ؟دونبی ورته وويل :ته او مړی د بها نگی دعوه فیصله کړه ، بیا به نوزه درته ووایم چی د چا په کوربه ننوزم .نواب صاحب دفيصلې له پاره په راتلونکې هفته کښې ورځ وټا كله ، په هغه ورځ بوډا او بدای دواړه دنواب صاحب دربار ته ورغلل، نواب صاحب حكم وكړ چی ددوی آس او اسپه له گاډیو سره راولی ، هر بود نواب صاحب په حکم پخپلهخپله گاډی کښې سپورشو، او بیلو پیلو خواوته : گادی رهی کړې ، وروسته تر دې نواب صاحب بهابگی خوشی کړ او هغه دخپلی مورخواته د بوډا په گاډی پسی مندی بيکړې ، په دې ډول فیصله دبوډا په گټه وشوه او بهایگی وروسپاره شو .ترفیصلې وروسته نواب صاحب د ونیی ته مخ وروگر زاوه او وې پوښتله :اوس نو ووایه ته چی لوبه شی دچاپه کور به نفوزي ؟دونی ورته وویل :دقاضی کره ..پاچا و مسل اوورته ويې ويل :د کوم قاضی کره ننوزي ؟ قاضی خوزه يم . )دونیی ورته وويل :و ته او قاضی توب ؟بوډاچی دنواب صاحب اولمی گفتگوی و اورید و پوهید چی خبره و رانیزیاونواب صاحب وارپه وار سره ايشی مځکه یې نو لمسی هسی گاډی ته واچوله اوداسپی واگی یې راپورته کړلې، بهابگی یې هم ترڅنگ منادی و هلې . نواب صاحب بوډا او لمسی ته خورا در دیدلی ،و خپل خروړی سپی یې پسی ایله کړ، د «دونیی» نیکه که څه هم بود اؤ خود گاډی په چلولو کښې ډیر تکړه ؤ تر ډیره ځايه پوری یې ځان او لمسۍ په ځغاسته دسپی له دار لو وژغورل آخر سپی پسی ورورسید او حمله یې پرو کړه، بوداد غمچینی په موتی پرسرسر واهه مگر خروړی سپی په دې چیری گرزیدی ، پای ته یې هغه بانس پسی را واخیست چی په گاډی کښې فالتو پروت و ، په بانس چی بود اخروړی سپی له پښو واچاوه اوله دې خطره يې اړخ پر مځکه شونویې خپله لمسی په غیز کښې ټينگه و نیو لهاوورته ويې ويل : ازه تا هیچاته نه ورکوم، زړه دی دنواب صاحب وچ شی له خر و ړی سپی

سره ، لویه شې ! زما هوښیاری لمسی ! 

لویه شې !!د جا دو له گوتمی څخه د ارشاد ترجمه)

څوك چه مری دنګ په کار کښې سعادت دی 

هر چه و تښت له دی کاره ملامت دی 

عزت گری هم هغه په جهان غواړی

 چه نیولی بی دامن دلوی همت دی

که هر محودنیا وفانه کا فانی ده

باری شکر نن دگلو ارزانی ده

او بیشکه مل حلال نه دى واعظه

ولی نن بی منعه مه کوه ځوانی ده

(هجری)