حالت گرامری در زبان کوشانی

در ضمن تحلیل کلمات کتیبه در موارد متعدده اشارت رفته که برخی از کلمات مختوم به حروف صايته و علت درین زبان تغییر شکل را داده اند و ازینروز بان کوشانی با پشتو و سنسكريت شبيه است که در فارسی این خصوصیت گرامری کمتر دیده میشود در پشتو حروف عامل مانند له -  ته - پر وغیره موجوداند . که اواخر برخی از کلمات و حتی حروف علت را در اواسط کلمات م تغییر دهند. مثلاکور (خانه) در حالت ادخال (له) له کوره از خانه میشود . و کهول (دودمان) به ادخال (ته) به کهاله ته تبدیل میگردد . در پشاور میگویند سینمی ته  ولاړ . که کلمه سینما معمول (ته) واقع گشت. والف آخر به (ی) تبدیل شد. گاهی بدون ادخال عامل خاص ، يک كلمه در حالت گرامری تبدیل حرکات میدهد مثلا سړی راغی 

(به فتحه ړ) سړی وویل (به کسره ړ) آسړیه (در حالت منادی) و این همان کیفیت است که در گرامر انگلیسی CASE نامیده میشود درین کتیبه نام کانیشکا در نمبر ۴ کانیشکو در نمبر ۱۱ کانیشکی است و بر مسکوکات وی هم (کانیشکی + شا ) و (کانیشکی کوشان شا + نان + شا) است. و بر يک سكه پسرش اويشكا هم ( اویشکی کوشون + شا + نان + شا ) نوشتا است . 

وا زین بر می آید که کلمه مختوم به فتحه کانیشکا در حالت داشته کانیشکو و کانیشکی.

هکذا در همین کتیبه در نمبر ۴۷ نام نو کو نزوک رئيس هيشن ترمیم معبد آمده که در حالت فاعلی و فاعل فعل ۷۵ اگادوان است . ولی همین نام در نمبر ۱۴۳ در حالت موصو فی آمده و (نوكونزيک) است یعنی وا و ما قبل آخر آن به (ی) تبدیل شده است . و بر همین اساس گفته میتوانیم که نام ۱۴۰ کوز کاشکی هم در اصل کوز کاشکا بوده و درحالیکه مضاف اليه کلمه پوهر واقع شد الف آن به (ی) تبدیل گردید اما این تغییر حال شاید تنها بر کلمات مختوم به حروف خاص جاری بوده . زیرا ما در همین کتیبه مثلا کلمه آب مالیزساد را مکرر و در حالات مختلف بيک شكل می بینیم . و ازین پدیدار است. که قوانین ابدال احوال دستوری بر تمام کلمات جاری نبوده و موارد خاصی را داشته است . درباره صوت الف اخیر این اسمای کوشانی باید گفت که این نامها را  اکنون ماکانیشكا اویشکا کوز گاشکا

می نویسیم مير ود که اینگونه اسما از مقوله اسمای مختوم به  (ک) پشتو بوده از قبيل خيرک ـ ختک هوتک - شيتک - بارک - ا څک - زمرک - ببرک وغيره . كه اين ( ک ) اتصاف و تفخیم در فارسی و پشتو ساکن شده . ولی در زمان قد قدیم متحرک به فتحه بوده است. زیرا در منابع هندی این اسماء يک حرکۀ خفیفه را در آخر داشته که آنرا به A افاده کرده اند. مثلا در تاریخ کشمیر تالیف کلهنه ( ۱۱۴۸ م ) نامهای این شاهان کوشانی کنشکه و هوشکه و جوشکه آمده . که در کشمیر کنشکه پوره - هو شكه پوره ـ جوشکه پوره سه جای بنام آنها معروف بود و علاوه برین نامهای مختوم به (که ) از قبیل  Rajanaka, Cothika, Jalauka, Asoka,danaka

وغيره در همین تاریخ دیده میشوند.

اینچنین اسماء تاکنون هم در قوانین د ستوری پشتو متغيرند. مثلا :

کنش که وایی ( فاعلی حال ) 

کنشکې وویل ( فاعلی ماضی )

دکنشکو شاهی ( اضا فى جمع ) 

در چنین حال گو یا زبان کوشانی شباهت تام گرامری با پشتو داشته است. که در فارسی کنونی بنظر نمی آید.