د "زراسپه" یا"آزراسپه" ښار

دافغانستان دالرغوشو بارونو داثارو په اره پلته أو مطالعه دتاریخ او الوب له نقطه نظره وپر ارزت لري، دالشه له تاریخ أوادب خخه مقصد داروتو او مرگزونو ترمنخ ارتباط وی چي په ادبي لحاظ د هیواد پخواتیسو ژبو ترمنخ دمطالعانو او دلچسپی ور پرانیزي، اودتاریخ له نظره دلرغونو ښارونو دموقعیت ټاكل دګذ ارشاتو په پوهيدلو کې ډيره مرسته کوي ، لکه خشگه چی خوخوخل ويسل شویدي افغانستان داورد تساریخ په لرلو مختلف مدنینونه ترسره گري دي او بیلابیل دينونه پی یو په بل پی تسیر کری بو أولهجو يوير بل تائیر گری دی چي داتولي صحني ديري په زيه پسوري دي او دمرکزونو د نومونو مطالعه دنموشی په دول دبوي وروکي جهانی کلمي په قالب كي له ادبی، شاریخي، فرهنگی أومذهبي معناوو څخه ډکه دسترګو پر وړاندې انځوريږي. دشارونو په اره لرغوني منابع لرو دپوناني مصري جغرافیه لیکونی بطليموس) او راسترابون) او نوروآثار پـه لاس لرو. دهندوکش به شمال کی بود لر غونو ناروشو څخه چسي نوم بي ل اوريدل شوی دی اودهغوپه هکله څه ليكل شوي نه دی داهغه ښار دی چي دلته يي د ازراسبه با آز ارسبه ترعنسوان لاتدي قیدو اصلاه بساختر استرابون په داسي حال کيچي دیکتر بلخ دښار نوم اخلي هغه په الثدي دول هم بادوي يعلي ازراسبه داراسبه با رادارسپه، * اریسن" يوتسن بل بونانی جقرافيه ليکونگی دباختر دمشهوړو ښارونو په قطار کی دازاراسبه، باریادونه هم کوي او هغه يي دازاریسپیس په نامه هم باد گری دی د بزار اسبه با وزاریسیس دیار ارزبت دسکندر مقدوني دیرغلونو پر مهال چندان رونانه نه دی، مگرد کندر ه پرغلونو ددوام پر وخت له باختر نه د وسغد پارسغدبان ماوراء النهی اود آمر دسیند شمال لور ته په شورو سیعو دبریدوتو پر مهال يي زمی په نوموري ببار کي تیراوه خکه چی و زراسپه بار مهم ښار و اودجنگي پیاورتیاوو اولورو برجونو له نظره په زره پوري خای و اوکه د اسی نه وای نو د سکندر په باختر کې دجنګد پر مهال له پوناخاپي سپرله يسيز گواښه په هغه ځای کې نه اوسيده. په عمومي ډول داسې راښيي چې بكترا) يعنې دیونانیانو دعصر له بلخ ښار یاد سکندر معـاصر اودرز ار اسپه) اله شار پوخه وو دپخوانیو جغرافيه ليکونکیو په جمله کي یوازینی شخص بطليموس دی چي دهغو دورو ترمنخ نوپیر گوي لکه چی د ایکتریا اوزراسبه بارونه بیل بيل شارونه وو، خو ددي له پاره چي دپر سره شژدي واقع وو، یوشمبر خلك دواره يوښار بولي پاتي دي ته وي چي ه زر اسپه نوم پرنه له شار شه دپو رود په باره کي هم راغلی دی چي نوموری بار دهغه روده په غاره اباد شوی و اوددي بار اوسیدونگی د زراسبه بانو، په نامه باديدل دنار دنوم به شاوخوا عور کول زموي معلومائوته نبتا پراخوالسي وركوي أويه دی کی شك تشته چی داهار دمخه دیونانیانوله زمانی اودمقدوني سکندرړ له يرغلونو خخه موجود و. او په دي کي هم شك نشته چي يونانيانو دسيمي له خلکو دانوم اوريدلی اوپه هغه بټنه چي پورته مو وليدل چې له جملې څخه يې يوهم زراسپه) دی، قید کړی وي، په دې دوو کلمو کی په کوم نامه کی شك لیدل کیري پوازر اوبل راسپه دويمه

کلمه وپره روپانه ده چي عبارت له راس، اواسه څخه دی چي به فارسي اوپښتو ژبو. کې يې تر اوسه تغیر نه دی کـړى، لومړی کلمه ډيره مطالعه اوترجمه غواري خکه چي تر اوسه بي دبزر) درطلا په معنا او رهزار) يي د زر په مانا ترجمه کری او نوموری نار يي د ریوزراسونو، أوياد طلاني اس) په صفت توجبه گری دی اولكه خرنگه چي دباختر اسونوله پخواراهیني شهرت لاره، دواړه تعبيرونه له حقیقت څخه خالي نه دی. دهمدي كلمي له پاره پوه بله توجبه هم لروچی هغه د راذر کلمه ده یعنی اور او لکه خنگه چی مو په لاخوانی زمانه کي دیلخ ترخنگ اورتون د رازر اسپ یا رازر یاسپه، پبه نامه درلود تو کیدای شي يوناتیانو همدغه نسوم اوریدالسی وي او املا دیار دواقعی شوم معناد راتشي اسپ دمطالعې په بـاره کې وي چې داتشکدو له جملې څخه ديوې مشهورې اتشکدې داسم خاص په صورت ایښودل شوى وي لکه څنګه چې پوهیرو داسپ کلمه په باختر کي د اوپستایی عصر په خانگرو شاهاتو اومشهورو شخصیتونو پوري یره اره درلوده. چي داديسي اوتاريخي حلقر پدي تسلل کي د رادر اسپه دنار مبدا، په او پستایي عصر کی ترمیلاده پوزد کاله وړاندې رسولی شو.