32

توخیان ( ٩۶۰ - ۱٢۰هجری )

از کتاب: تاریخ مختصر افغانستان (جلد ۱) ، فصل سوم ، بخش دورۀ مستقل اسلامی
23 August 1967

توخی  قومیست از افغانان خلجی که در زابل و مجاری ترنگ و ارغنداب در کوهای کلات تا حدود مقر زندگانی دارند. در عصر تمیوریان دهلی و صفویان یک خانوادهٔ عشیرهٔ توخی در بین این دو شاهنشاهی اقتدار خود را حفظ میکردند، که بسال ( ٩۶٢هجری ) شاه محمد کدوتی از همین مردم در قندهار حکمرانی داشت، و همایون آن ولایت را با او سپرده بود. بعد از شاه محمد در این دودمان ( ملخی ) نامی در عصر اورنگزیب حکمران کلات بود، که از دربار اورنگزیب رسماً به لقب سلطان ( ملخی ) شناخته شد،  و منشوری که در(٩) جمادی الاولی ( ۱۰٩٣ ه- ۱۶٨۱ع ) بنامش از دربار عالمگیر صادر شد، او را ملک تمام غلجی شناخت، که از یک طرف حدود حکمرانی اش به سرحدات مملکت صفوی و از طرف دیگر به ثغور دولت عالمگیری هند می پیوست،  و قلاح قدیمه او تا کنون بحالت خرابه زاری بین شاه جوی و کلات موجود اند.

در عصر وی جنگ های شدیدی بین صفویان و عشایر غلجی بوقوع پیوست که جبار خان سلیمان خیل ( مدفون خاک جبار راه کابل و جلال آباد) در این جنگ ها کشته شد، و ملخی با ریئس عشایر ابدالی خداداد سلطان بود قرار دادی بست، و وادی گرماب حدود جلدک قندهار راحد فاصل قرار داد، وی در جنگ دروازگی میان انځرگی و سرخ سنگ در حدود ( ۱۱۰۰ ه- ۱۶٨٨ م ) کشته شد، و حاجی عادل پسرش بجایش نشست مدتی خود وی و فرزندش بای خان بر کلات و ملحقات آن حکم راندند و قلاع کلات وجختران کنار دریایی ترنگ مرکز شان بود، تا که اخیراً بای خان نیز مقتول گردید و شاه عالم ولد علی خان برادرزادهٔ پسرش خوشحال خان هم مدتی حکرانی کردند، و اخرین حکمرانان محلی این دودمان اشرف خان و الهیار خان پسران خوشحال خان اند که اشرف از طرف اعلیحضرت احمد شاه ابدالی حکمرانی کلات تاغزنه داشت و درحملهٔ اول هند باشاه موصوف همراه بود، و در عصر تیمور شاه ابدالی اموخان ولد اشرف خان بریاست غلجیان نایل امد،  و بقایای این دودمان تا عصر امیر عبدالرحمن خان اقتدار داشت . 



۱- شاه محمد کلاتی (حدود ٩۶۰هجری)

٢- سلطان ملخی (حدود ۱۰٩۰هجری)

٣- حاجی عادل ولد ملخی(حدود ۱۱۰۰هجری) 

۴- بای خان ولد عادل (حدود ۱۱۱۵هجری)

۵- شاه عالم ولد علی خان (حدود ۱۱۵۰هجری) 

۶- اشرف و الله یار ولد شاه عالم (حدود ۱۱۶۰هجری) 

٧- امو خان ولد اشرف خان (حدود ۱٢۰۰هجری)