کنیشکای دوم

از کتاب: امپراطوری کوشان ، فصل کوشانیهای بزرگ ، بخش دورۀ دوم

این شاه پسر "واجاشکا" یا "واجشپا" یعنی شاه فوق الذکر "واسیشکا" است که اسم او را با مختصر تحریفی بدو صورت فوق هم مینوشتند. به این ترتیب اگر گرفته شود کنیشکای دوم نواسه امپراطور بزرگ کنیشکا بزرگ بود چنانچه اکثر مدققین اروپائی به این نظریه مایل اند و قرار نظریه بعضیها کنیشکائی که در کتیبه "آرا" پنجاب ذکر شده عبارت از همین کنیشکای دوم میباشد.

چنانچه موسیو کنو مستشرق معروف نارویژی در این باب مینویسد: (26) نوشته خروشتی کتیبه ئی که در "آرا" قریب اندوس پیدا شده به وجود کنیشکای دوم شهادت میدهد. این کتیبه در در زمان سلطنت "مهاراجا راجاتی راجا، دواپوترا، کیزارا واجشکا پوترا کانیشکا" (27) یعنی در عصر پادشاهی سنه خورده که عنوان خود را قرار عرف چندین مملکت اتخاذ نموده "مهاراجا" عنوان قدیمی هند "راجاتی راجا" یعنی شاهنشاه عنوان امپراطور اصلاً ایرانی "دواپوترا" یعنی پسر آسمان، عنوان چینی و "کیزارا" یعنی قیصر، عنوان رومن میباشد. به وضاحت معلوم میشود که این کنیشکا عناوین شاهی چهار مملکت مجاور "آریانا" را انتخاب نموده است. دلیلیکه برای اثبات وجود دو کنیشکا می آرند، قرار آتی است : پروفیسور لیودرز مینویسد که "واسیشکا" عنوان امپراطوری، "مهاراجا، راجاتی راجا، دواپوترا" را حتی در زمانی داشت که قرار نظریه "بانرجی" کنیشکای بزرگ هنوز حکمفرمائی داشت و امپراطور کنیشکائی که در در کتیبه "آرا" ذکر شده از آن جهت نام پدر خود را با نام خود علاوه نموده است تا با کنیشکای کبیر فرق و تمیز شود از طرف دیگر چون "س" در کلمه "واسیشکا" ظاهر و تیز تلفظ میشود آنرا بشکل "واجشکا" هم نوشته اند. به این طریق گفته میتوانیم که پدر کنیشکائی که در کتیبه "آرا" ذکر شده و اسیشکا، پسر و جانشین کنیشکای کبیر بوده است.