وزیر اکرم خان امین الملک با میزئی پوپلزئی
وزیر محمد اکرم خان ملقب به امین الملک فرزند حاجی کریم داد خان پوپلزئی بامیزئی عرض بیگی در بار احمد شاهی است که بعد از فوت نور محمد خان بابری امین الملک باین رتبه رسیید، و ناظم دفاتر مالیات بود و سجع مهرش چنین بود (دارد امید شفاعت محمد اکرم ) (۱). این امین الملک در عصر شاه محمود و شاه شجاع نیز برتبۀ وزارت و امین الملکی باقی ماند، خاندان وی از طرفداران جدی اعلیحضرت شاه زمان بود، چون در سنه ۱۲۱۱ هـ شهزاده محمود برادر زمان شاه در هرات شورش کرد، زمان خان برادر امین الملک ازین فتنه به حضور شاه اطلاع داد و بعدا عطا محمد خان برادر امین الملک ازین فتنه به حضور شاه اطلاع داد و بعدا عطا محمد خان سر کردۀ لشکر محمود را بکشت که علت پرا گندگی آن لشکر و شکست محمود گردید (۲). بعد ازین ما در سنه ۱۲۱۲ هـ نیز همین زمان خان و برادرش محمد اکرم خان را در هرات می یابیم که بتدبیر ایشان شهزاده محمود هرات را ترک گفته، و به سوی بخارا می گریزد، و چون شاه زمان به هرات وارد می شود، این هر دو برادر را در ازای همین خدمت نوازش مینماید (۳). چنین بنظر می آید که بعد از کوری شاه زمان، همین امین الملک بدربار شاه محمود هم راه داشت، زیرا در سنه ۱۲۱۶ هـ چون شهزاده
-------------------------------------------
(۱)تیمور شاه درانی ص ۱۲۵.
(۲)سراج ۱-۵۳ ببعد
(۳)سراج ۱-۵۸.
شجاع الملک از پشاور برخاسته و شورش کرد، وی با شصت سوار بر کاب شهزاده شجاع پیوست (۱)و چون شاه شجاع در سنه ۱۲۱۹هـ بر تخت شاهی نشست در سنه ۱۲۱۹ هـ بر تخت شاهی نشست، بهمین لقب " امین الملکی " وزیر وی بود، و در لشکر کشی که شاه شجاع از کابل و غزنی بدفع شهزاده کامران میکرد، امین الملک و غفورخان پوپلزئی پنج هزا سوار شاهی را در منز ل قره باغ قیادت میکردند، که کامران از مقابلۀ آنها بفراه گریخت، و بعد ازین " امین الملک" از شاه شجاع التماس عفو وزیر فتح خان بارگزئی را نمود، که دزین باره خود شاه شجاع می نویسد:
"از انجا که پاس خاطر " امین الملک " و خدمتهای او بغایت منظور نظر سعادت ظهور بندگان ما بود بنا بروفور التماس او عفو تقصیرات فتح خان نموده... امین الملک برای عرصۀ چند روز شرف ترخیص حاصل نموده، نامبرده را باستیلام عتبه خاقانی مشرف گردانید.... "(۲).
چون امین الملک در حضور شاه شجاع قربت تمام یافت حافظ شیر محمد خان مختار الدوله (رک : تعلیق ۱۰۹ برو حسد برد، و از اطاعت شاه شجاع سر کشید، تا که همدرین راه در جنگی بشمال پشاور کشته شد، و درین جنگ نیز امین الملک در رکاب شجاع الملک می جنگید (۳).
چون در سنه ۱۲۲۴ هـ شاه شجاع از پشاور داوزاد هزار سوار را با شهزاده منصور فرزند خود به کشمیر می فرستاد، سر کردگان این لشکر نیز امین الملک و سردار مدد خان اسحق زئی بودند و در همین وقت وفد اولین سیاسی دولت انگلیس به ریاست مستر الفنستن در بالا حصار پشاور بحضور شاه شجاع رسید، که امین الملک ازیشان پذیرائی کرد، و بعد
---------------------------------------------
(۱)سراح۱-۶۳
(۲)واقعات ۲۳ و سراج ۱-۷۳
(۳)واقعات ۲۴ سراج ۱-۷۳ (برای شرح واقعه ر ک : تعلیق ۱۰).
از مذاکرات معاهده ۱۷جون ۱۸۰۹ع دوم جمادی الاولی ۱۲۲۴هـ را با شاه عقد کردند و خود امین الملک به کشمیر روی نهاد ولی در انجا اختلافی بین اکرم و مدد افتاد بنابران کاری از پیش نبرد، واپس وارد پشاور شدند. (۱)
درینوقت شاه محمود ووزیر فتح خان بارکزائی از کابل تهیه لشکر دیده و بمقابل شاه شجاع برامدند لشکریان شجاع از جلال آباد حرکت کرده در منزل نمله باهم مقابل شدند، وولی مدد خان مذکور که قاید مفرزه چهار هزار سوار شاه بود از و روی بر تافته و برکاب شاه محمود پیوست و امین الملک و غفور خان با پنجصد سوار رکابی خویش در مقابل لشکر محمود و فتح خان ماندند" امین الملک " درین جنگ به شمشیر وزیر فتح خان بقتل رسید، و غفور خان که زنده دستگیر شده بود، نیز کشته گردید، و شاه شجاع شکست خورده به پشاور گریخت. این بود عاقبت المناک وزیر محمد اکرم خان امین الملک، که در سنه ۱۲۲۴هـ کشته شد و شاه شجاع اورا " نمک حلال صداقت و فدویت آهنگ" خواند است .(۲)
" امین الملک " فرزندی بنام سردار عبدالسلام خان داشت، که با شاه شجاع تا آخر حیاتش همراه بود، چون بعد از صفر ۱۲۵۸هـ وقتل شاه شجاع فرزندش فتح جنگ در کابل ب تخت شاهی نشانده شد، وی از رکاب فتح جنگ روی بر تافته و با سواران خود به نواب محمد زمان خان بارکزئی قاید قوای کابل پیوست، و علت شکست قوای فتح جنگ گردید(۳).
------------------------------------------
(۱)واقعات ۲۹سراج ۱-۷۷
(۲)واقعات ۳۳ سراج ۱-۸۰
(۳۹ سراج ۱-۱۸۳
نا گفته نماند که مؤلف این کتاب امدن وزیر اکرم خان را با شاه شجاع در سنه (۱۲۲۵هـ) در شکارپور ذکر کرده است (ر ک: فصل اول در بیان نواختن کوس سلطنت الخ ...) ولی این روایت محل تآمل است، زیرا امین الملک مذکور در جنگ نمله حدود ۱۲۲۴ هـ طورکیه گذشت کشتهف که عید قربان همین سال را در دیرۀ غازیخان گذرانیده بود(۱) و شاه شجاع در واقعات نگاشته خودش شرحی ازین سفر نداده است.
------------------------------------------
(۱)سراج۱-۷۱.