الثالث اسماعیل بن احمد

چون امیر نصر احمد سامانی رحمه الله از دار فنا بدار بقا رحلت کرد؛امیرالمومنین امعتضدبالله، ایالت ممالک ماوراءالنهرو آنچه برادرش داشت امیر نصر، به امیر اسماعیل سامانی  داد، و او را عهد داد ولواء فرستاد. و او قوت تمام گرفت، و مملکت به او صاف شد، و جمله امرا و اشراف خلق و عوام او را مطیع گشتند ، و چون مرد عالم و عادل بود کارهاء بزرگ بر دست او برآمد، چنانچه عمرولیث قصد او کرد با لشکر گران، چنانچه ابن هیصم میگوید : که در لشکر عمرو لیث انروز که بحرب اسماعیل می آمد، هفتاد هزار سوار نیزه دار بود، تیر انداز و شمشیر دار، و سلاحهای دیگر. چون امیر اسماعیل از جیحون عبره کرد، و دربلخ با عمرو لیث مصاف داد، حق تعالی اسماعیل را نصرت بخشید ، و لشکر عمرو لیث منهزم شد و او اسیر گشت و در بند افتاد. امیر اسماعیل عمرو را مقید بحضرت امیرالمومنین المعتضد فرستاد، امیرالمومنین امیر اسماعیل را عهد ولوا فرستاد 

______________________________________________________________________ (۱) اصل: احمد نصر. 

سامانیان طبقه(۹) (۲۰۶)

و مثال عهد ممالک خراسان، تا در تمام عجم او بزرگ گشت امیرالمومنین المتضد فرمان فرستاد به امیراسماعیل: تا بلاد طخارستان و گرگان از دست امیر محمد زید علوی که درضبط خود گرفته بود مستخلص گردانید . امیر اسماعیل احمد هارون را بر مقدمۀ لشکر امیر کرد و پیش فرستاد و میان امیر محمد زید علوی و امیر اسماعیل مقاتلۀ عظیم رفت ، و امیر محمد علوی شهادت یافت، و پسر او زید بن محمد العلوی رضی الله عنهم گرفتار گشت، او را بنزدیک امیر اسماعیل آوردند ، او را به بخارا فرستاد،و شرط اعزاز و اکرام بجا آورد و فرمود: تا منزل بمنزل بطرف مروت و خدمت و تبرک و علوهمت ، اسباب مهیا گرداند، و امیر المومنین المعتضد ( ۱ ) هم درین وقت برحمت حق پیوست، و پسر او امیرالمومنین المکتفی بالله بخلافت نشست و امیر اسماعیل را عهد و لواء فرستاد، و نواحی عراق و ری و سفاهان و دیار طبرستان و گرگان همه با خراسان ضم کرد، امیر اسماعیل برادر زاده ( ۲ ) خود ابو صالح منصور بن اسحاق سامانی را ایالت ری داد، و پسر خود احمد بن اسماعیل را ایالت گرگان داد و شب شنبه چهاردهم ماه صفر سنه خمس و تسعین و مائتین برحمت حق پیوست،واو را امیر ماضی لقب شد. و مدت ملک او هشتاد سال بود، رحمهم الله و لمن دعی للمولف والسطان خلد الله ملکه