بخدی

جای کمال مسرت است که اوستا نسبت به تمام شهرها نام و نشان شهر باستانی ما را که عبارت از بلخ میباشد شرح میدهد . در اوستا در قطار 16 قطعه "زمین اعلی" اوستائی قطعه زمین چهارم یاد کرده و وضعیت مخصوص این شهر که "بخدیم سر برام اوردو و در شام" باشد یعنی "بلخ زیبا دارای بیرق های بلند" تذکر داده است .

"بخدی" در تمام دوره های تاریخ کهن و با افتخار خود به زبان های مختلف وضع ممیزه خود را که زیبائی و قشنگی باشد همیشه حفظ کرده . "بخدیم سر یرام" یعنی "بلخ زیبا" در ادبیات و زبان (زند) "بخل بامیک" یعنی "بلخ درخشان" آمده و فرخی سیستانی این خاطره قدیم را بصورت "بلخ بامی" یاد کرده مسعودی این مفهوم را بشکل "بلخ الحسنا" و دقیقى شاعر توانای بلخ ابن شهر قشنگ را بلخ گزین گفته . بلخ شهر زیبای تاریخی را از روزیکه آریائیها در آن وارد شده اند و آنرا به نام "بلهیکا" "شهر درخشان" خواندند در تمام دوره های تاریخ بدین صفت اراسته و مشهور بود و واضح دیده میشود که همان یک شهر لا ینقطع در ادب سانسکریت زند ، پهلوی ، دری عربی که هر کدام نماینده از دورهای مملکت آریانا و خراسان است وضع مشخص و معین خود را که تقریباً صفت و موصوف یکی گردیده است یاد کرده و بالاخره عربی "قبته الاسلام" و "ام البلاد" را به آن افزوده است .

خارج از این رشته که تا اینجا تعقیب نمودیم در مأخذ یونانی شهر بلخ و ولایت مربوط به شکل (بکتر ، بکترا و بکتریان) تذکار یافته که بلاشبه همگی از ریشه (باختریش) زبان قدیم ساست که در آن به احتمال زیاد کلمه دیگر محلی "اپکترا" A - pactra دخالت دارد و معنی آن (شمالی) است و موقعیت بلخ را در شمال آریانا تائید میکند.  "بلخ بامی" پایتخت (خنیرس بامی) مملکت متذکره اوستا خبری است که از ذکر آن در اینجا نا گزیریم .

بیرق های بلند که اوستا به بلخ زیبا نسبت داده است آیا کدام جا و در کدام محل افراشته شده بود ؟ جواب این سوال ایجاب میکند که موقعیت بلخ یعنی بلخ قدیم (بخدى) مخصوصا بلخی که بیرق های بلند در آنجا استوار بود تاحد ممکن تعیین نمایم و این مسئله ما را به تعیین و مطالعه چهار نکته اساسی قریب میسازد (1) - مجرای رود خانه بلخ آب "بکتروس Bactrios" مخصوصاً قسمت های سفلی آن نزدیک به "اکسوس ـ آمو دریا ".

(2) - تعیین موقعیت معبد قدیم "اناهیتا – ناهید" ربته النوع آمو دریا و حاصل خیزی وفراوانی که از عهد قدیم تاریخ تا ادوار اوستائی حتى تا اخیر دوره کوشانیهای بزرگ آباد بود و اوستا شاهد عظمت و بیرق های بلند آن بود و آنرا باسم (بخدی ) خوانده است. 

(۳) - تعین آتشکده و محل آتشکده (وهران) یا آتشکده (اذر اسپه Azar-i-aspa) و آتشکده "نوش آذر".

(4) - تعین موقعیت "نوبهار" یا "نواربها" را که بت کده بسیار معروف بلخ بود واسم این بت کده بودائی تاثیر بس بزرگ برنامهای اکثر عبادت خانه های بلخ ولو مخصوص هر دیانت بود بجا گذاشته است .