مقدمه

بسمه تعالی 

در ولایت تاریخی بغلان تخارستان در ۱۵ کیلومتری شهر پلخمری از سرخ کوتل در سنه ۱۹۵۱م هنگام ساختن راه کتیبه ئی برسم الخط یونانی برامد - که موجب ادامۀ حفريات برسم علمی هیئت باستانشناسی فرانسه در انجا گردید – و درسالهای ۱۹۵۲و ۵۳ م بر هنمائی موسیو دانیل شلوم برژه از همان موقع آ ثاره يک معبد بزرگ عصر کوشانی با برخی کتیبه ها و مجسمه ها و مسکوکات کشف شدند . ازین پرستشگاه باستانی آثار آتشکده و آتش مقدس نیز برآمدند که بنای آنرا اعضای هیئت مذکور در اوایل عصر کوشانی میدانند . این بنای تاریخی بعداً درحدود ۲۴۰ م باثر آتش سوزی از بین رفته که آثار آن از حفریات نمایان است. بقول موسیو شلوم برژه این آتشکده مانند معابد یونانی جایگاه نصب مجسمه ها نبوده و مانند بقایای عصر بودائی یادگارهای بودا را در آن حفظ نمیکردند. بلکه در آن آتش مقدس نگهبانی میشد . و ۶ یا ۷ قرن بعد از زردشت هم همان ایر (مطابق متن کتیبه - اوز پښتو) درین معبد می افروخت که تاریخ آن از ریفورم آئین مزدیسنا در عهد ساسانیان مقدم تر است. و این آتش پرستی بکلی شکل و صبغه محلی دارد. آتشگاه سرخ کوتل (بغلان) نخستین معبد آئین آتش پرستی است که در افغانستان کشف گردیده. و دانشمندان از ملاحظه آثار آن چنین نتیجه گرفته اند که ممیزات فرهنگی و هنری و ادبی خاص افغانستان را در عصر کو شانیان نمایندگی میکند. و زبان کتیبه های مکشوفۀ آن هم يک زبان داخلی و محلی است .

مهمترین و مفصلترین کتیبه ئی که از این معبد بتاریخ ۷ می ۱۹۵۷ برآمده، بر تخته سنگی است که ضلع چپ آن ۱۱۷ سانتی متر و ضلع راست ۱۱۰ سانتی و ضلع بالائی آن ۱۳۲ سانتی . وضلع تحتانی آن ۱۲۵ است. وسطح سنگ هموار است که قبل از نوشتن دارای برخی پریدگی های کوچک بود . وداغها در آن و جود داشت ولی حروف کنده کتیبه صدمه ئی ندیده و ۲۵ سطر آنرا به آسانی میتوان خواند. که مجموع حروف آن بخط شکسته یونانی ( ۹۴۷ ) بوده وعدد آن در سطور بیست و پنج گانه آن متفا و تست و هر سطر ۲۵ تا ۴۸ حرف دارد. دربارۀ این کتیبه M. MARICQ در شمارۀ۴ سال ۱۹۵۸ م  ژورنال آزياتيک پاریس رای خود را نوشت. و باز M. B. HENNING در بولیتن تحقیقات شرقی پوهنتون لندن ١٩٦٠م قرائت خودرا نشر داد. و همچنین EMILE BENVENISTE در يک نشريۀ جور نال آزيا تك ۱۹۶۱ م  مطالعات خود را دربارۀ دو نسخه دیگر عین همین کتیبه که از حفریات سرخ کوتل بر پارچۀ های متعدده سنگی بدست آمده اند ، با اختلافات جزوی ضبط كلمات نشر داد ، و بدینصورت سه نسخه از يک كتيبة كوشانی کشف شده است ، که من در این رساله کتیبۀ بزرگ را که بر یک سنگ است ، نسخۀ اول می نامم و آنرا متن اصلی مطالعات خود قرارمیدهم و دو نسخه دیگری که بر سنگ پارچه های مختلف بدست آمده اند، نسخه دوم و سوم می خوانم ، و شرح نسخه دوم وسوم را در پایان این رساله خواهم داد و عکس های هر سه نسخه نیز داده خواهد شد . من این همه قرائت ها را در نظر داشته و با تحلیل کلمات و دلایلی که در بارۀ آن دارم در این رساله رای خودرانو شتم . ولی اعتراف دارم که این نظریات من قطعی و حتمی نیستند و اگر در آینده قرائت موجه تر و معقولتری بر اساسهای علمی و یا از روی کشفیات آینده بعمل آید و مبنی برد لا يل مثبت و استوارتری باشد باید آنرا بدون دغدعه خاطر قبول کرد . و بر نظریات خود اصرار نباید ورزید درین رساله اول هر کلمه را بر اساس دلایل لسانی و تاریخی حل کردم و در آخر آن فوتو های متن کتیبه را بصورت اصل آن دادم. و يک تابلوی حروف یونانی و کلمات کتیبه را با قرانت آن بحروف فارسی با معانی کلمات ضمیمه ساختم . در قسمت نتايج وملاحظات خصوصی که از حل و مطالعه این سند قدیم فرهنگی افغانستان بدست آمده . برخی از مطالب لسانی ، ادبی و تاریخی را برین رساله افزودم . که این سعی ناچیز من در آینده برجستجو امید وار م کنندگان مفید بارآید و اگر سهوی و نقصی روی داده باشد آنرا در پر تو دانش و جستجو و تحقيق مزید، ازاله فرمایند.