د هري رود په سيمه کي د سكندريې ښار

د ابادی په هكله د سكندر او د هغه د مور مكاتبه

ټول په دې پوهـېږو، چې سکندرپر ۳۲۸ مخزېږدي د ایران د هخامنشی خواكونوله مانی او د درپیم داریوش له وژني وروسته هري رود سيمي ته نردي شو او خنيخ لور ته د يون پر وخت لومری په هرات كي له لرغونې كلاسره مخسامخغ شو، دا لرغونې کلاچی په پونانی مناخذوتو کی د «اوتاگانا په نامه شهرت لري دېره ستره او کلکه کلاوه، چی دهرات د خلكود مقاومت مرکز گپل کبده، د هغي وياله مخي چې پخبله پونانیانو ليكلي وايسي چي سکندر او دهغه جنرالان د لومړي خل لپاره د يسوې داسې مظبوطي كلا أو جدي مقاومت سره مخامخ شوي دي دستکندر او د هرات د خلکو ترمنخ د جگړي، بري او ماتي کیه او پببه پوه خانگري موضوع ده، خو لکه خنگه چي په تاريخ کې يې یادونه شوې ده سکندرچي کله د دې خلكو مقاومت او بيا بيا پاڅونونـه وليدل، په وېره کې شواوهوډيـې وکړ،چې ولته بوه سکندر به جسوره کري، چي هغه د (سکندربه هریوس، او یا د هری رود به سکندر به شهرث لري

د اسلامي دورو په ماخذونو کې د هرات د لرغوني ښار د جوړونې او جوړونکي په هکله ډېر داستانونه او مختلفي کیسي موجودې دي، چي يقيني توکه تر اسلام دمخه د پخوانيو زماتو په اسطورو کی يی انعكاس او انخور پبدا کولی شو شيخ ابو نصر عبد الرحمان د عبد الجبار فانی زوی اوتر هغه وروسته سيف د محمد زوی او د يعقوب لمسی دا داستانونه پرله پسي په خپلو آشارو او تالیفاتو کی را أخيستي او نقل كري دي او بياسيفي هروي په خپل وار سره دهغو انعکاس زموږ غوږونوته رارسولی دی. ډېره عجيبه دا ده، چې دسکندرد ډ برو ستونزو انعکاس د افغانستان په غرونو کي د هنري رود له سيمي تر امو سيند او سند پوري په شفاهي او ليكلي دول له لرغونر اوسیدونکیونه تر ۱۰-۱۱ ه۱۶۱ او ۱۷ مسیحی پوري د دي هپواد د اوسیدونکو په منخ كي لاس په لاس گرخپدلی او د هغر شفاهي او تحريري لیکترنه خرگندېږي، چی سکندر د دي ستونزو په اړه له خپلي مور ملکه اولمپیایس سره په يونان کي مكانبه درلوده. په داستانونو کې د يوه له منخ نه په تحريري بنه ماخذ په ماخذ او بالاخره د سيفي هروي په ذریعه تر موږ رارسېدلی دى، چې د هري هرات په سيمه کې د ښار جوړوشي په اره د سکندر له خبلي سور سره مکاتیه ده که چبري دا واقعي تاريخ د تعبیرونو په قالب کي ونیسو، تو پاید ووایو، چی سکندر دمخه تسر دي، چی په هرات کی د شار په جوړونه پيل وكړي له خپلې مور سره يـې مکاتبه او مشوره کړې ده. د دې داستان له مخې، چې سکندر د هري رود سيمې ته ورسېد او ويې غوښتل چې د سترې کلاجسوړول پیسل کړي، د. سبمي له خلکونه يي مشوره وغوښتله، مگر خلکو د دي پخوانی کلاد جوږولو مشوره ورته کره، مکندر دغلته پوره دوه کاله زره نا زړه پاتې شو تر هغيې وروسته يې مور د هغه دحال پوښتنه وکړہ،بالاخره يـې خپلي مور (ملکه اولمپیاس) ته وليکل، چې د دې سيمي خلك زما اطاعت نه کوي او د هغې سترې کلاجوړول.

چې زه يـې غـسـواړم د جوړولو مشوره هم نه راكوي. دسکندر مور له خپل زوی نه هیله څرگنده کره، ترڅو د دې ښار د مختلفو ځايونر او کوڅوڅخه یوه اندازه خاوره ورواستوي،چې دهغې له رنګ، بـوى . او خوند څخه د څه کیفیت ثر معلوملو وروسته يوتدبيرونيسي. سکندر پرگدی خاوره په څو غوتر کي خپلي مورته واستوله د دغه غوتو خاوری په مختلفه بنه وی، پوه پسته خاوره پوه کلکه بله وروسته مخالفه رابه ورگره او ويي وپل، چي د هري رود سب يرغل پسر لاره واقع ده او هلته د لويسې کلاجوړول زموږ مصلحت نه دي.. کله چی مشران رخصت شول، ملکی هغه خاوره ټوله کره او په پینه او خلورمه تبوره وه ملکه اولمپیاس د هري رود د سيمې د بېلا بېلو برخو خاوره په خپل دربار کې د فرش د لندي خوره کره او وروسته له هغي يي د يونان مشران او استازي راوبلل او دسکندرد انتظار مطابق يي په هري رود کي دسکندرله خوا د توي ستري کلاد جوړولو مصلحت تري وغوښت د یوتان مشرانو له سوچ او فکركولو بله ورخ يي بیاد قوم استازي راوغوښنل د خپلی پوښتني او دسکندرد انتشارپوښتنه يي مطرح گره دابلاتولومشرانودبلي ورځې په خلاف په يوه خوله دهـري رودپه سيمه کې دستري کلاپه آبـادولو کې موافق وو او په دې کې يې خپله گټه اومصلحت لیده ملکه اولمپیاس سمدلاسه پوهه شوه، چې د هري رود په خاوره پ کوم تاثیر شته، نو خپل زوی ته یې وليکل، چې په هغه خاوره کی کي، چی تاسو یاست ډېر عجيبه تاثیر دی، چي د هغه خای خلك یې هر يو د رايې مخالف او بې اتفاقه کـړي دي، له هغوی نه مشوره مـه غـواړه او سمدلاسه د سترې کلا په هکله، چې په پام کې يې لرې اقدام وکړه وروسته له هغې، چې سکندرڅنګه غوښتل د کلاپه جوړولو پي پیل و کر او لكه څنګه چي پوهبږو د افغانسستان په خاوره کې يـې لومړیۍ لويه، سستره او مظبوطه کلاد هري رود په سیمه کی جوره کره، چی په يوناني ماخذونو کی د اسکندريه هريـوس) اویاد رسکندریه هریون) په نامه شهرت لري او کولای شو، چې هغي ته د هري رود سیمي سکندريه ووایو دا ستره متسـحکمه کلاد یوشمبر یونانیانو مرکز او استوگنځی شو او څه موده دسکندرد نظامي سلاکار راناکزیپوس) استوکنخي هم و، ترهغه وخنه، چی سکندر د فراه رود پر لور لار او دا سلاکار د هرات د خلكوله خوا ووژل شو او دا ثابته شوه، چي د دي خاوري تاثير لکه، چی نمونه یی يونان ته استول شوې وه، د هري رود اوسېدونکي په خپله خاوره کيد پرديو په پاتي کبدو او اوسبدنه راضي نه وو اوپه بیا بیا پاخونونو له دښمن سره جنګبدل. لكه خنکه چی ما وویل دا داستان پرته د ماخذونو له متونو خخه د افغانستان د اوسبدونکو په خاطرو کی ثبت دی او خوله په خوله بي نقل كوي. لکه خنکه چي مي ۱۸-۱۹ کاله دمخه هغه د لومري خل لپاره چې مې واورېده د هغي په اساس مي يو تاريخي درام د (مردان پاروپامیزاه) په نامه ولیکه، دغه داستان پرته له دي، چيد هغه مخالغت أو مائعت، چي د هري رود پخوائيو اوسبدونکیو دسکندرپه مقابل کي د نوي ستري کلا د جوړولوپه ارړه کاوه رښتینی وکنی او له بله پلوه د تاریخ په لحاظ دا هم خرکنده ده، چي سکندرمقدوتي لرغوني، ستره او مظبوطه کلابه هري رود کی جوره گره سکندریه مقابل کي يې د ملي مقاومت انعكاس او دسکندرپه خوانو عسکرو د غروتو په لمنو کې څه تبر شوي و ، لي ي څه چي زمون غوږ ونوته یي هم رارسوي

سکندری سار یا سكندري كلا دسکندر مقدوني شخصیت په افغانتان کی دومره شهرت لري، چي لوستونکي او نالوستي تول هغه پېژني او يا يې ثږ تر لږه د هغه نوم اورېدلی دی، دا د حېرانتيا ځای نه دى، چې سكندر مقدوني د هري یا هرات پر سيمه د حملي او یا تپرپدتې پر وخت تر اراكوزي والرخج، رخد، کندهار اكسوس رامو سیند او اندوس ااباسین، سیند پوري د دي سیمي د خلکو د شدید مقاومت له امله په مختلفو برخو كي کلاگاني جوږي کړي چي د هغو کلاگانو خایونه د حوزو په نومورو سیند ونو کې چې په تاریخي ماخذونو کي ي یادونه شوي او د خینو خای او موقعیت هم تریو حده د لرغون پپژندونکيو له خوا ټاکل شوی دی او ځيني نوري خاطري بي د خلکو په حافظو کي پاتي دي .. د کوم حصار پا کلا په باره کی، چي دلته بحث کوو نظر ماخذونو او تاریخی کتابونو ته د خلکو پر ژبو دير شهرت لری او که تر دي یی څرگنده ووابو په هبخ يو ماخذ او کتاب گی د دي ستری کلا پادونه شوي نه ده، مگر د سیمي اوسیدونكیو د هغي لپاره نوم تاکلی دی او له سکندر سره ي د ارتباط به مناسبت په اولسي ژبه کي بي اسار سکندري، بولی داستره کلا او يايې خرابې او پاتې شونې د پخوانۍ کاپیسا په سیمه په اوسنی گوهد امن کی خواجی سرای ته نژدی موجوده ده که چبرئه پخوانی د پو لازې په نظر کې ونیسو، نو ويلی شو، چي دا کلاد کابل او خواجي سرای ترمنخ واقع وه او البته د کلا خرابه له سرای خواجی سره دپر نزد بوالي لري او د جنوب ختبخ پلو نه در۲۱) کیلو متروپه وانن واقع ده، گوم کسان، چي د دي زري کلاد کنډوالو ليدلو سره علاقه لري، نو باید د تلو راتلو په لاره بلد وي او دا لني معلومات سيلاثيانو أو جهان گرخندو ته هم گتور دی د سکندری کلالازه همدغه د کابل شمالی پلوته موجوده لاه ده له کابل نه نژدی ۲۵ کیلومستره وروسته د ختیخ پلوته د انگورو باغوشه، زراعتی خمکی او یو لی غونوی تر سترگو کبږي

دغه خای کی باید موتر ودرول شي او په پشود باغونو په کوځو کي د خاورو غوندی پلو ته متوجه شي او د سیمی له خلکو پوښتنه کول که به هره نقطه کی حاضر وي بنوه حتمی خبره ده دلته د باغونو په منخ کی کوخي، هواري زراعشي خمکي او د انگورو باغونه گوز څرګند ېږي او په پورته خوا کی نریدلی کند والي له ورایه ښکاري تر هغې، چې لويه وپاله يا وړوگی خوږ رارسپږي او د دي خور په هغه خواکې له تپہو او خاورو جوري غوندی د پاسه د لويي كلا كندوالي خرگنديري. د هغي سبمی د تزدي كليو خلك دغه د خاورو ډېری ته، چی شواهد او آثار یی په دننه کلا کی خرکند پري معموا رسار سکندري، وایی او دا له احتمال نه بهرنه د چي د سار د کلمی نه يي مقصد سار بجصار رشار او یا شهر، وي داسي لوستوال خلك هم شته، چی دی کند والوته رحصار سکندري، واپی او که چبرته د استراتیژیکۍ او رسوق الحبشی له نقطي نظره وكتل شي، تو په قطعې توگه ویلی شو، چي دا کنډوالي د پخوانيو او کلکو کلاگائو پاتې شوني دي. همدغه وباله با خور چی د مخه مو بادونه و گره د كلا لويديخ او شمال پلوته يي بو دول طبعی خند کونه جور گړي، د دي کلا وپري برخی گودال او شهبدلی دي چې ني نشاني بي موجودي دي، نو په همد غه ترتیب نوموری کلاد شدلو دېوالونو د اوبو لاري او په چارچاپپره کی طبیعی خندق او لاره ده او خپله گلاد يوي موږي د پاسه، چې دا موره د ويرو او خاو رو لروتکی ده، پرنه ده د کلا چاپبره یو پر بردار سورور) دبوال له مستحکمو برجوتو سره موجود و او شن يی وران شوو د پوالونو د ماهي د شا په خپر بنه غوړه کړي ده احتمال لري، چي دي کلا خلور دروازي درلودي ختیز او جنویی برخوو دروازو موقعبت شه تشخیص کبدامی شي او پرته له شك نه ویلی شو، چې د دي کلا عمومي ستره دروازه جنويي پلوته ده له دروازي ته، چي کومه لاره دتنه تللي وه له لشدر شان دوري وروسته يو برج ته ورغلي وه، چي دا د كلا مركزي او لوره برخه وه د سار سکندري په کنډوالو کې تراوسه کومه علمي پلټنه نه ده شوې او د هغې سیمي د لندو كليو خلك د دي كلا خاوري خپلو زراعتي خمکو ته د سري په ول وري. د دي خاورو د وړلو په وجه په ډ پرو ځايونو کی په دهلپزونو کی خرگندي شوي ختي، چې د دپوالونو په جوړولو کي شري کار اخیستل شوى ډيري غتي، غتي أو خامي دي، د اندازي او لوبوالي له مخي د بگرام له خبنو سره هبخ توپیر نه لري. لکه څنګه چې پوهېږو بګرام د دویمې مخزېږدي پېړی په نيمايي کې د یوتانیانو پر وخت د لویو کوشانیانو په دوره کي جور شوی، چي له لومری تر دریمې مسيحې پېږۍ يې د خپل عروج دوره ترسره کړي، و ل لکه څنګه چې يې د جورولو استنباط له في م نه گیری، نو بیا سارسکندري) د مقدونی سکندر له خوا جوړه شوي ده، نو باید چي هغه د پروان د سکندري بار سره د ہوي زمانی وگنو داکلا حتمي د کوشانيانو په دوره کې جوړه او آماده وه، چې د ابادۍ او جسوږبدو د تحول تاریخ یي د گاپیسابگرام له بار سره په موازي دول مطالعه گولی شو هغه مقالی، چی کابل راډيو ته مي ليکلي د هغو ابادپو په اره دي، چيد وهد امن کوهستان په سیمه کی دی، چی د هغو نسبت سکندر مقدونی أو تر هغه وروستنپو پونانیانو ته کري، لکه د عبد الله برج ستره کلا او د پروان سكندري ښار، شوبیا داسي کوم دلیل نه لرو، چی سار سكندري، دي په دې دي کتار کي ونه شمبر و وړاندي مو یادوئه وکړه، چې تراوسه په دي کشډ والو کي کبندني نه دي شوي، خو د خلکو له خوا د خاورو ور لو په وجه پخوائی شواهد لکه مسكوكات، نگيني، مری او نور چې د یونانیانو او کوشاتیانو په دورو اره لري، موتدل شوي دي، د دي دوري د مسكوکاتو شهادت د نوموړو دورو لباره د دي تاریخی کندوالو د ارتباط به نښه ده او د تاريخي سنجش او موازني له مخي په اسانی سرہ سمون او مطابقت لري. د بهرنیو پوهانو له ولي څخه هغ چا، چي دلته لنه شان مطالعه کړي ده مشهور فرانسوي ختیخ پیژندونکی مویو گیرشمن دي، چي د دويمي نربوالي جگړي پر کلونو په افغانستان گي د فرانسي د لرغون پیژندني د پلاوي مدیر و او په اتفاق سره مو یو خای د صدق آباد، ریزه کوهسشان او د سار سکندري کندوالو دپانی شونيو څخخه لیدنه ترسره کره نوموږی فرانسوي پوه دي ته متمایل و، چي دا کندوالي د راورنسپانا د ار پائي شوني و بولي، چي معمولاد هغي موقعیت د کابل سپمه كني بل فرانسوي خنبخ پېژندونكي موسیو فوشه د اورتسپانا د بار موقعیت د بودایی کابل مربوطه چکړي او خورد كابل سيمه يادوي په هر حال دا خانگری بحث دی، چي د هغي شرح دلته نه شی کیدای او د سار سکندري د کندوالو کیندني د دي لشدي مقالي هدف پواخي د دي کندوالو نوم، شښي او موقعیت پژندل دي، چي له کابل نه د شمال په لور د ۲۵ کیلو مترو پر وانن پروت او ترخنگ بي تن يو لوی او له خلكو وك کلی (خواجه سرای، پروت دی)