حدیث کشادہ شدن شهرهای خراسان وشهادت یافتن اهل آن

ثقات چنین روایت کردند:که چنگیزخان را چهار پسربود،مهتررا توشی (۹) نام، وکهترازورا چغتای (۷) نام، وسوم را اکتای نام،وچهارم را که کهتر( ازهمه) بود، تولی نام بود وچون چنگیز خان از ماوراءالنهر عزیمت خراسان کرد، توشی و چغتای (۷) را با لشکر گران بارف خوارزم شاه وقب چاق (۸) و ترکستان فرستاد، وتولی را بالشكر بسیاربطرف شهرهای خراسان نامزد کرد،واکتای را با خود نگاهداشت، درشهورسنه سبع عشروستمائه، تولی از پشته (کوه) نعمان، روی بطرف مرونهاد،وآن شهررا بگرفت،وخلق را شهیدکرد، وازآنجا بطر ف نیشاپوررفت،وشهرنیشاپوررا بعد ازجنگ های بسیاربگرفت، و با نتقام آنچه

(۱) اصل: ولح (۲) مط ومبا : افتاد (۳) مط و مبه: سه شبا روز (۴) مط ومب: گرفتند(۵): سادس: اکنون نیز بمن نام معروف و مربوط ولایت هرات است.

(۶) درتمام نسخ موجوده توشی است، که مورخین جوجی هم مینویسند (۷) اصل:جغتای:راورتي ومط ومب:جغتای،(۸) اصل:خفجاق،

خروج مغل                                                طبقه۲۳                                                          (۱۲۱)

(۱) داماد چنگیزخان بدان موضع کشته شده بود خلق آن شهررا به تمام شهید کرد(ند) و شهررا خراب کردند و دیوارهای شهررا پست گردند وجفت گاو برچچپست و برشهر به راند چنانچه آثارعمارات آن شهر باقی نماند.

چون ایشان (۲)‌ازشهرواطراف و نواحی [آن] فارغ ندوازانجا بطرف هرات آمد و برشهرهرات لشکرگاه کرد وجنگ پیوست وبرهرطرف مجنیقهای (۳) دوملک شمس الدین محمد جوزجانی (۴) و ملک تاج الدین قزوینی و دیگرامرا که در شهربودند مستعد جنگ شدند اما ثنات چنین راویت کنند(۵)که هر سنگ منجنیق که از شهر برلشکرگاه مغل راست (می) کردند درهوا رفته وهم درشهرفرود آمدی (۶)‌شهریکه سلطان محمدشاه خوارزم مدت یازده ماه بر(در) آن شهرتله کرد تا فتح آن [شهر] اورا مسلم شد در مدت هشت روز(۷) لشکرمغل انجامقام کرد وآن شهرکه سد سکندربود بگرفتند (۸) وخلق را شهید کرد(ند)

ثقافت چنین روایت کردند: که شصد درادشهید درربع شهربشمار(۹) آمد برین حساب (۱۰) بست و چهارلک درچهار طرف شهرازمسلمانان شهید شدند رضی الله عنهم ورضواعنه وچون تولی عزیمت باز گشت (۱۱) کرد بعضی را زان اسیران آزاد کرد و ایشان راش شحنه داد و بگذاشت وفرمان داد: تا شهر را آبادان کند حق تعالی سلطان اسلام را باقی دارد(۱۲)

(۱)مط و مب: آنکه(۲)مط و مب چون ازان شهر اطراف (۳) وبرهراطراف مط و مب: برهر طرف منجینق نهاده (۴) مط و مب  وراورتی جرجانی ولی چنانچه گذشت جوزجانی صحیح است (۵) مط و مب کرده اند(۶) مط ومب: و کرهمان شهرفرود آمدی (۷) مط و مب راورتی هشت ماه ولی هشت روزمحاصره هرات ازمورخین روایت قوی است (۸) مط و مب بگرف (۹) مط و مب: درشمار(۱۰) مط و مب: بدین (۱۱) مط و مب: بازگشتن (۱۲) عبارت بین درمب نیست.