نوت های بریتانیه به روسیه در باره اوضاع کابل

بعد از وصول اطلاع راجع به مبادلۀ مکاتبات دوستانه بین امیر و مامورین روسی ترکستان افواه افتاد، که آورندگان نامهای فوق اکنون در کابل مانده اند، و بحیث نمایندگان دولت روسیه در آنجا کار میکنند، و میکوشند تا معاهده ای را با امیر منعقد سازند بنا بران ارل آف در بی بوسیله لارد لوفتس یادداشتی به تاریخ ۲ اکتوبر ۱۸۷۶ بدولت روسیه داد بدین مضمون:

" در نامه ۶ ماه گذشته به جلالت مآب شما، نقل روز نامچه اطلاعات کابل را که حکومت هند فرستاده بود تقدیم داشتم. صفحه دهم این روز نامچه نقل نامه ای موجود است که جنرال کوفمان به امیر کابل نوشته، و آنرا بوسیلۀ یک نمایندۀ رسمی خویش به کابل ارسال داشته، که تاکنون در کابل است، و میخواهد تا امیر شیر علی را به امضای یک معاهدۀ دفاعی و تعرضی و تجارتی با دولت روسیه راضی نماید.

اگر چه لهجه و اشارات نامه جنرال کوفمان که بامیر نوشته در نظر حکومت بریتانیه نامرضی است ولی مضمون خود نامه وضع خاص مخللفانه ندارد، و جلالتمآب شما باید بدولت روسیه باز خاطر نشان سازید که "افغانستان بکلی خارج منطقه نفوذ روسیه" است. و اگر ممکن باشد از دولت روسیه یک سند تحریری را برای ما بخواهید، تا با امیر شیر علی در بارۀ هیچ گونه معاهده مذاکراه ای را ننمایند.1

اما لارد لوفتس در بدست آوردن چنین سند تحریری از دولت روسیه ناکام ماند، و از طرف دیگر موسیو دی گیرس De Giers در مذاکره ای با سفیر بریتانیه از فرستادن نماینده روسیه بدربار امیر بکلی انکار نمود2 و بعد ازان پرنس گورچاکوف نیز همین مقصد را تکرار کرده و گفت: تا جائیکه من معلومات دارم، دولت روسیه در کابل نماینده ای ندارد3 و نام های جنرال کوفمان با امیر نیز محض نامه های احترام آمیز بوده و دارای مطالب سیاسی نیست. کذلک گورچاکوف آوازه های لشکر کشی روسیه را بر مرو نیز رد نمود.4

جواب روسیه

با وجود این انکارهای غیر رسمی از بودن یک نفر نمایندۀ روسی در کابل و مذاکرات وی در بارۀ عقد معاهدات با امیر در نامه ۱ دسمبر ۱۸۷۶ موسیو دی گیرس که به لارد لوفتس نوشت رسماً تصدیق گردید، زیرا وی درین نامه گفته بود، که دولت روسیه یا نمایندگان او هیچگونه اقداماتی بر خلاف دولت بریتانیه در افغانستان نکرده اند، این نامه چنین دوام داشت: " نظر به مذاکراتیکه بین کابینۀ لندن و روسیه در ۱۸۷۲م راجع به اافغانستان روی داده، وزارت خارجۀ امپراطوری نیز توجه ایشان را به پاره ای از اطلاعات واصله از تاشکند معطوف میدارد، و این اطلاعات میگوید که لشکریان هندی بریتانوی از یک طرف بر کشور اخوند صاحب سوات هجوم برده اند، که متصل افغانستان است، و از سوی دیگر به درواز

سرحد واخان که یک حکمرانی کوچک آزادست تجاوز کرده اند. در حالیکه این  سر زمین مجاور با سرحدات بدخشان و واخان و در سمت شمال شرقی قره تیگین واقع است. و این هر دو ولایت به امیر بخارا تعلق دارند. و در عین همین احوال که مطلع شدیم،که د ر هرات نیز تجهیزات مکملی گرفته میشود، تا بر ترکمن های مرو بتازند.

اگر این اطلاعات حقیقتی داشته باشد5 ،البته بر مفاهمه ۱۸۷۲ طرفین که بموجب آن دولت بریتانیه امیر افغانستان رااز هر گونه تجاوز بر ماورای اراضی متصرفهٔ خود باز میداشت، اثر مستقیمی خواهد انداخت و وزارت خارجه امپراطوری خواهشمند است که دولت برئتانیه از تمام نفوذ خود بدربار کابل کار گرفته و چنین اقدامات متجاوزانه را مانع آید.6

در حین مبادلۀ این مذاکرات، اطلاعاتی از هند رسید، که مکاتبات روسیه با امیر وسعت یافته و حامل نامه های احترام آمیز مذکور را بحیث نماینده دولت روسیه شناخته اند7 و با وجودیکه امپراطوری روسیه بودن نمایندۀ روسیه را در کابل بکلی انکار مینمود باز هم مبادلۀ این نامه ها سالی یکدو بار ادامه داشت.