سجاوند او شهرت يې په اسلامي دور و او دمخه تر اسلامه

دلوگر علاته درې تاريخي باروتو کابل ) ، اغزني) او رگردیزی تر منغ په يو لويې مثلث کې واقع شوی ده او هغه سيند چې ددې علاقې په نوم ياديږي دنوموړي مثلث له منځ نه تيريږي او دشمال يعنې دکابل زاويي ته نژدې د کابل له سیند سره یوځای گیږي دهغو دري تاريخي باروتو چې دمخه مو یادوته و کره چي هر یو په خپل وخت کي ټاکلی مقام او پایتخت درلود اونظر به هغه ارتباط چی الوگر په مختلفو دوروکي له نوموړو مرکزونو سره درالود دجقرافیاله نقطی نظره تر دي به دموقعیت تعبير لوگر نشی موندالی چي دالخای په بولويي مثلت کی راوئیسي، په هر حال دلوگر علاقه مو ددري لويو اروتو په منخ کی خکه تصريع کره چي دامنطقه تل داقنصادي جغرافيي له نفطي نظره و دفرهنگی تاریخی او هنر له نقطي نظره ددی دری شارونو له برکته برخورداره وه او پخپله بي دبوي زرخیزي زراعتي سيمې په حيث ددي دري بارونو داتبار خاتي حیثیت درلود او لري يې لوګر) دبطليموس په جغرافيه کې د (لوكرنا) په نوم یاد شوی او هغه چې تر اسلام دمخه يې دې سيمې ته ډير شهرت ورکړی و هغه په (سجاوند، کې دلوى معبد موجودیت و، سجاوند چې داسلامي دورو په ادبي او تاريخي متونو کي لکه حدود العالم المالك و الممالك اسطخري او قانون معودي بیروني کې به مختلفوينو لکه رشگاوند) سگاوند او زسکاوند هم باد شوی دی داد لوگر جنوب غرب خوانه پوه ناحبه ده چي نوم او تښسان يي له موقع او موقعیت سره مشهور او محفوظ دي دمخه مې تصریح کره چي دلوگر علاقه له پوه مثلث سره شباهت الري چي دري خواته زاويه يې درې لويو ښارونو کابل، غزني او ګرديز خواته قرار نيسي.

سجاوندپدي مثلث کې دجغرافيايي موقعيت له مخي غزني ته شژدي واقع شوی او په پخوانيو متونو کې ارتباط هم سره ورکر شوی دی لکه چې په حدود العالم کې وايي" استاخ اسکاوند په غزني کې دوه ښارونه دي چې دغره په لمنه کې ایاد او دویر گشت او گذر خایونه دي پدي کي شاد نشته چي بیروني په قانون مسعودی گی د سکاوند کلاه لوگر فی استاق بولي. دا دواړه تعبیرونه سهي اوپر خای دی پدي ترتیسب چي سکاوند د لوگر په جنوب غربي برخه د غزني په لازه واقع دی او د غزني پخوانی لاره له همدي خابه تیريده أواوس هم وروسته تر پرشه منزله چي (هفت اسبا نومیي له هغه کولای شي غزتي ته ورشي هفه خه چی سجاوند دمخه تراسلام دپرمشهورکری و دیوسترمعید موجودیت و چي خرابي اوبقاپایي تراوسه هم دغره په پوژه کي موجودي دي دسجاوند دمعبد دخرنگوالي په اره له دوه تنومرسته ترلاسه گوای شو بوله چیني كتونکي هیوان تسنگد څخه اوپل له محمد عوفي صاحب څخه چې تاريخ دجوامع الحکایات خبتن دی هیوان تسنگ وائي چي د نسو کو تا، علاقه چې غزنی او دهغي نوري خندي يې په بېرکي نپولی هلته يو برهمني معبد و چې هغه بي د اشونا معبد په نوم هم یاد کړی دی لکه څنګه چې دشيواني او لمر پرستۍ اثار له درېو لويو تاريخي شارو کابل ، غزنی او گردیز خخه تر اسه شري چې دړې واړه دلوگر په ماحول کي واقع دي نر پدي کبي شک نشته چي دسجاوند معبد هم يوله دغو اديانو سره ارتباط لري. شپیته کاله وروسته له نوموړي چيني ليدونکي څخه ، محمد عوفي په خپل جوامع الحکاپات کي پخوانی خاطري تجد پدوي او له ليكنو څخه يي معلوميري چې دسجاوند معبد د دریمي هجري پیری تر دویمي نيمائي پوري يعني كملو پارکلمو د سلطنت تر زماني پوري يعني دکابل دشاهي برهمن دریم پاچا او دعمر وليث دصفاري کورنی د پاچا دواکمنی تر زماني پوري آباد ولکه چي وایي در آنرقت معید بزرگ هندوان سکاوندبود ودر اقصاء هندوستان بزیسارت بتان آن موضع تبرک کردند" نور شواهد هم دي نظریی داثبات له پاره اود سگاوند معید داهمیت به اره به لاس لروجی عبارت له مسکوکانوخخه دی د يو ډول مسكوكانو په مخ د گوشان اويفتلي شاهانو چې دسکه پیژندونکو په وړاندې دشاهي (تكین) يا رتجين) په نوم

شهرت لري دایو ول نیم نتي هیکل دی او دافقانستان دخپتو خایونو نومونه پکي چي ضمنا د اسگاوند نوم هم پکی لوستل شری چی دسگاوتد پاسجاوند اهبيت و د معبد ارزشٹ دواره خرگندوي دقرائنو له مخي ویلی شو چېي دسجاوند معبد لکه دخیر خاني دکوتل معبد چي لرغون پیژندونگو يې هویت خرکند کر یو دلمر پرستی برهمني معبد و أو شهرت يې دکابلي رایانو داقتدار په موقع او یا د کابلي برهمن شاهانو په وخت كي له افغانستان څخه پرته په هندوستان کې هم شهرت درلود. دسجاوند معبده دريعي هجري پیری تر دويمي نيماني پوري اباد و تر هغي پوري چي عمر و لیث صفاري کابل پلونه د فتوحاتو په وخت دزابلستان دنار موظف چې (فردعان) نوميده له څلور زره سپروسره موظف کړ تر خو هغه خای فتح کړي عوفي وائي فردعان چي كله زابلسنان ته ورسید لبكر يي جور کر شکاوند يي ازاد کراوبتان يي ورمات کرل یت پرستان بي له منځه يوږل يومقدار غنیمت يا الښكر ته ورزکړل اونور يې عمر وليث ته واستول فتح نامه يې ورته ولیکله او مرسته يې ختي وغوتله . سجاوند وروسته له دريمي هجري پیری دنورو څو پیریو په اوږدو کي داسلامي ادب او فرهنگد مهم مركز و لكه چي يوشمير غلماو او عالیمقامو مفسرينو له دي خایه سر پورته گري چي تن ورخ يی متبرای مزار ونه دعامو او خاصو زیارنگاوي دي دغزتوبانو په وخت کې يوه کلا او محبس په سکاوند کي جور کرای شو. دغزنویبانو دآبادی اثار دپخوانی معید ددیوالوشو او سنگ کاری خخه خرگندیري او په یو یادوه خایونو گی پخوانی سنگد كاري چي تر اسلام دمخه شوی او دغزنوي عصر ایادی. دواړه بي څرګنديږي اوعملا رانيي چې خرنگه دپخوانير معنقداتو، فرهنگ او معماری خای داسلام دین، تعدن أو معماری ونيو

دمخاوند بت خانه دافغانستان له مشهور بت خانو څخه پوه هم دسکاوند بٹ خانه ده.