انتقال افکار و کلتور از راه تجارت
ﺩﺭ ﺁﻏﺎﺯ ﻛﻼﻡ ﺩﺭ ﺻﻮﺭ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﺍﻓﻜﺎﺭ ﻭ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻳﻜﻰ ﺍﺯ ﻭﺳﺎﻳﻞ ﺍﻳﻦ ﺍﻣﺮ ﺭﺍ ﺍﻧﺘﻘﺎﳍﺎ ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﲡﺎﺭﺗﻰ ﴰﺮﺩﱘ.
ﻣﺆﺭﺥ ﺟﻬﺎﻧﮕﺮﺩ ﻣﺴﻌﻮﺩﻯ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺣﺪﻭﺩ ) ۳۰۵ ﻕ ۹۱۷ ﻡ( ﺍﺯ ﺑﻠﺦ ﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮﺩ ﺗﺼﺮﻳﺢ ﻣﻴﻜﻨﺪ، ﻛﻪ ﺍﺯ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﭼﲔ، ﺭﺍﻩ ﺑﺮﻯ ﻫﺴﺖ ﻭ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﺑﺎ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﭼﺴﭙﻴﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﻬﺎ ﺍﺯ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺑﻪ ﺳﻨﺪ ﻭ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﻣﲑﻭﻧﺪ، ﻛﻪ ﺑﺎ ﺯﺍﺑﻠﺴﺘﺎﻥ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺍﺳﺖ ۷۹ ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﺍﺑﻦ ﺣﻮﻗﻞ ،ﻛﺎﺑﻞ ﻭ ﻏﺰﻧﻪ ﮔﺬﺭﮔﺎﻩ ﲡﺎﺭﺕ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻧﺴﺖ.
۸۰ ﭼﻮﻥ ﺩﺭ ﻋﺼﺮ ﺍﻣﻮﻯ ﻭ ﻋﺒﺎﺳﻰ، ﻓﺘﻮﺣﺎﺕ ﺍﺳﻼﻣﻰ ﺑﺎﻛﺜﺮ ﺑﻼﺩ ﺳﻨﺪ ﻭ ﻫﻨﺪ ﻏﺮﺑﻰ ﺭﺳﻴﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮﺍﻥ ﺑﺴﺎ ﭘﻴﺪﺍﻭﺍﺭ ﻫﻨﺪ ﺍﺯ ﻗﺒﻴﻞ ﺍﺩﻭﻳﻪ ﻭ ﻋﻘﺎﻗﲑ ﻭ ﻣﻨﺴﻮﺟﺎﺕ ﻫﻨﺪﻯ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﲡﺎﺭﺗﻰ ﻣﻠﺘﺎﻥ ﻭ ﺩﻳﺒﹸﻞ ﻭ ﻣﻨﺼﻮﺭﻩ ﻭ ﻭﻳﻬﻨﺪ ﻭ ﺍﺭﻭﺭ )ﺭﻭﻫﺮﻯ( ﻭ ﻗﻨﺪﺍﺑﻴﻞ )ﮔﻨﺪﺍﻭﻯ( ﻭ ﻗﺰﺩﺍﺭ )ﺧﻀﺪﺍﺭﻛﻨﻮﻧﻰ( ﻭ ﺩﻳﮕﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎﻯ ﻣﻌﻤﻮﺭ ﻃﻮﺭﺍﻥ ﻭﻭﺍﺩﻯ ﺳﻨﺪ ﺍﺯ ﻛﺸﻤﲑ ﺗﺎﻣﺼﺐ ﺩﺭﻳﺎﻯ ﻣﻬﺮﺍﻥ )ﺳﻨﺪ( ﺑﺮﺍﻩ ﺯﺍﺑﻞ ﻭ ﺳﻴﺴﺘﺎﻥ ﻭ ﻫﺮﺍﺕ، ﺑﺎﻳﺮﺍﻥ ﻭ ﻋﺮﺍﻕ ﻭ ﺑﻼﺩ ﻣﺘﻤﺪﻥ ﻋﺮﺑﻰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻐﺪﺍﺩ ﻭ ﺩﻣﺸﻖ ﺑﺮﺩﻩ ﻣﻴﺸﺪ ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﺍﺻﻄﺨﺮﻯ ﻭ ﺍﺑﻦ ﺣﻮﻗﻞ ﻓﺎﻧﻴﺬ )ﺷﻜﺮﺳﭙﻴﺪ( ﻗﺰﺩﺍﺭ ﻭ ﻃﻮﺭﺍﻥ )ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺟﻨﻮﺑﻰ( ﺩﺭ ﲤﺎﻡ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﻋﺮﺍﻕ ﲡﺎﺭﺕ ﻣﻴﺸﺪ ﻭ ﻃﻮﺭﻳﻜﻪ ﺍﻟﺒﺸﺎﺭﻯ ﮔﻮﻳﺪ: ﻛﺎﺭﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎﻯ ﻋﻈﻴﻢ ﻧﻮﻉ ﺍﻋﻠﻰ ﻭ ﺳﭙﻴﺪ ﺷﻜﺮﺩﺍﻧﻪ ﺩﺍﺭ ﺩﺭ ﻃﻮﺭﺍﻥ ﺑﻮﺩ.
ﻫﻜﺬﺍ ﻗﻮﺍﻓﻞ ﲡﺎﺭﺗﻰ ﭘﻨﺠﺎﺏ ﺍﺯ ﺭﺍﻫﻬﺎﻯ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺷﺮﻗﻰ ﺑﻪ ﻛﺎﺑﻞ ﻭ ﻏﺰﻧﻪ ﻭ ﲡﺎﺭﺗﻰ، ﻣﻨﺴﻮﺟﺎﺕ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﻰ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﻣﺮﻭ، ﺑﻮﺳﻴﻠﮥ ﻗﻮﺍﻓﻞ ﻋﻈﻴﻢ به چین ﺑﺮﺩﻩ ﻣﻴﺸﺪ ۸۱ ﻭ ﻫﻤﭽﻨﲔ ﻇﺮﻭﻑ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﲞﺎﺭﺍ ﻭ ﻣﺎﻭﺭﺍﺀﺍﻟﻨﻬﺮ ﻣﻴﮕﺬﺷﺘﻨﺪ ﻭ ﺍﺯ ﺍﳒﺎ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﭼﻴﻨﻰ ﺭﺍ ﺑﻬﻨﺪ ﺍﻧﺘﻘﺎﻝ ﻣﻴﺪﺍﺩﻧﺪ.
ﺍﺯ ﺍﻣﺘﻌﮥ ﻣﻌﺮﻭﻑ ﻫﻨﺪﻯ ﻭ ﺁﻫﻦ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﻣﻨﺴﻮﺟﺎﺕ ﺭﻧﮕﲔ ﻛﺸﻤﲑ ﻭ ﻋﻮﺩ ﻭ ﻣﺸﻚ ﻭ ﺩﺍﺭ ﭼﻴﻨﻰ ﺍﺯ ﭼﲔ ﻭ ﻋﻮﺩ ﻭ ﻗﺮﻧﻔﻞ ﻭ ﻧﺎﺭﮔﻴﻞ ﻭﺍﻟﺒﺴﮥ ﳔﻰ ﻭ ﻓﻴﻞ ﺍﺯ ﻫﻨﺪ ﻭ ﺳﻨﺪ، ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﺍﺭﺍﺿﻰ ﻏﺮﺑﻰ ﻭ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻯ ﻋﺮﺑﻰ ﻧﻘﻞ ﻣﻰ ﺷﺪ.
ﺍﺑﻮﺯﻳﺪ ﺳﲑﺍﻓﻰ ﮔﻮﻳﺪ: ﺍﺯ ﻫﻨﺪﻭﺳﺘﺎﻥ ﻗﻮﺍﻓﻞ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﲞﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﺍﺯ ﺍﳒﺎ ﺑﻬﻨﺪ ﻣﻰ ﺁﻳﻨﺪ.
ﺭﺍﻩ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﺍﻓﻞ ﺑﺰﺭﮒ، ﺯﺍﺑﻠﺴﺘﺎﻥ )ﻭﺍﺩﻯ ﺗﺮﻧﻚ ﻭ ﺍﺭﻏﻨﺪﺍﺏ( ﺍﺳﺖ ۸۲ ﻭ ﺑﻘﻮﻝ ﺟﻮﺯﺟﺎﻧﻰ ﺑﺴﺎ ﲡﺎﺭ ﻫﻨﺪﻭ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﻠﻬﺎﺭﻯ ﺍﻧﺪ، ﻛﻪ ﲡﺎﺭﺕ ﻣﺸﻚ ﺁﳒﺎ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﻭ ﺍﺯ ﻣﺮﺍﻛﺰ ﻣﻬﻢ ﲡﺎﺭﺕ ﻫﻨﺪ ﺍﺳﺖ ۸۳ ﻭ ﴰﺸﲑﻫﺎﻯ ﻫﻨﺪﻯ )ﻣﻬﻨﺪ( ﺑﻘﻮﻝ ﻓﻮﻥ ﻛﺮﳝﺮﺍﳌﺎﻧﻰ، ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺷﱪﻏﺎﻥ )ﺷﺒﻮﺭﻗﺎﻥ( ﴰﺎﻝ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﻛﻨﻮﻧﻰ ﲡﺎﺭﺕ ﻣﻴﺸﺪ ۸۴ ﻣﺒﺎﺩﻻﺕ ﺍﻣﻮﺍﻝ ﺍﻟﺘﺠﺎﺭﮤ ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﻬﺎﻯ ﺷﺮﻗﻰ ﻭ ﭼﻴﻨﻰ ﺩﺭﻳﻨﺠﺎ ﺑﻮﺩ ۸۵ road road-silk spice ﺍﺯﻳﻦ ﺳﺮ ﺯﻣﲔ ﻣﻴﮕﺬﺷﺖ.
ﻛﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﮔﻔﺘﮥ ﮊﻭﺯﻑ ﻫﺎﻛﻦ: ﺑﺮﺝ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﻭ ﺭﺍﻩ ﻫﺎﻯ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺍﺑﺮﻳﺸﻢ ﻭﺭﺍﻩ ﻋﻘﺎﻗﲑ ﻣﻘﺼﺪ ﺍﺯﻳﻦ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺍﻳﻨﺴﺖ، ﻛﻪ ﻣﺒﺎﺩﻟﻪ ﻭ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺁﻣﺪ ﻛﺎﺭﻭﺍﻧﻬﺎﻯ ﲡﺎﺭﺗﻰ ﻭ ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻛﻠﺘﻮﺭﻯ ﻭ ﻓﻜﺮﻯ ﻭ ﺻﻨﻌﺘﻰ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺭﺍﻩ ﺧﺮﺍﺳﺎﻥ ﻭ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺑﲔ ﻫﻨﺪ ﻭ ﳑﺎﻟﻚ ﻋﺮﺑﻰ ﻭ ﻛﺸﻮﺭﻫﺎﻯ ﻣﺎﻭﺭﺍﺀ ﺍﻟﻨﻬﺮ ﻭ ﭼﲔ ﻛﺜﺮﺕ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺑﻮﺩ ﻭ ﺳﺮﺯﻣﲔ ﺍﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍﻩ ﺗﻮﺛﻴﻖ ﺍﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎﻥ ﻛﻠﺘﻮﺭﻯ ﺑﻮﺩ.
ﭼﻨﺎنچه ﺩﺭ ﺗﺮﻛﺴﺘﺎﻥ ﭼﻴﻨﻰ ﻭ ﺧﱳ ﺩﻳﻮﺍﺭﻫﺎ ﻭ ﲣﺘﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺟﺎﻣﻪ ﻫﺎﻯ ﺍﺑﺮﻳﺸﻤﻰ ﻣﺼﻮﺭ ﺍﺯ ﺣﻔﺮﻳﺎﺕ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪﻩ، ﻛﻪ ﺩﺭﺍﻥ ﺁﺛﺎﺭ ﻫﲊﻫﺎﻯ ﻫﻨﺪﻯ ﻭﺍﺿﺢ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻰ ﺁﻳﺪ،ﻭ ﺍﺯﺍﻥ ﺁﺷﻜﺎﺭﺍﺳﺖ، ﻛﻪ ﺍﺛﺮ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻫﻨﺪﻯ ﺍﺯﻳﻨﺠﺎ ﺗﺎ ﻭﺳﻂ ﺁﺳﻴﺎ ﺭﺳﻴﺪﻩ ﺑﻮﺩ.