الحادي عشرملك اختيارالدين التونيه تبرهنده
ملك اختيار الدين [التونيه] تبرهنده ملکی بزرگی بود، و درغایت
اصل بردهون ودرنكوان، مط: وراورتی مانند متن، درنسخ خطی مأخذ مط: وراورتی ، بر لهون بر بهون، و در نكون ودر نكوان آمده راورتی گوید: که شايد درنكوان صورت ممسوخ دهرم گاؤن باشد، که نام معروف وعمومی است، نویسنده عاجز چون به آئین اکبری رجوع کرد اندران کتاب دهرن کانون هم ضبط است،که باید باملای فارسی عصرمؤلف عینأ درنکوان نوشته گردد(۲) راورتی:کبیرخان عزالدین بازهزارمرده،مط: کیخان، اکتخان، کیخان.شرح کبیرخان گذشت وضبط های مطناصوابست۰(۳) مط: امراض پذیرفت
، (۴)اصل: بهتانه (۵) مط: پیوست(۶) اصل بهتانه (۷) مط:الرضوان (۸) اصل: التوانيه
ملوک شمسیه طبقه ۲۲ (۲۱)
شجاعت ومبارزت ورجولیت وشیردلی،جمله ملوك آن عهد برمردانگی ودلیری اومتفق بودند، و درعهد دربندان(۱) سلطان رضيه طاب ثراها(۲) بالشكرمخالف، درآویزها کرده بود، ومبارزت نموده، اول ( که ) سلطان سعيد او را بخرید، شرابدار (۳) شد، بعد ازمدتی چون آثاردولت ورجودیت درناصيه او مشاهده افتاد (۴) اورا درچتردار گردانيد، وچون عهد شمسی انقراض پذیرفت ، دردولترضده برن اقة (او) شد، پس ازآن ابرهنده بوی دادند، چون مزاج ملوك وامراه ترکه بند گان شمسی بودند، بسبب قوت (۵) جمال الدین یا قوت حبشی بدن رضيه تغيرپذیرفت،وملك اختيارا لدينا لتونيه را باهلك اختیا رالدین ایتکین امیرحاجب (۶)عقد مودت ومحبت به مدت حکم بود، و بناء اتحاد استوار(بود) ازآن تغيراورا اعلام دادند، درخفيه اختيارالدین التونيه درقلعه تبرهنده عصیان آغاز نهاد، و سرازرقبه [و] ماوعت سلطان به کشید،سلطان با حشم قلب دروقت اهار(۷) ازحضرت بطرف تبرهنده متوجه شد،چنا نچه تقريريافته است،چون سلطان رضيه مقيد گشت،(و) ملوك وامرا بحضرت بازآمدند،وتخت (مملکت) به سلطان موزالدين رسید، اختيارالدين التونيه سلطان رضيه راه مقيد و «حبوس بود، درعقد وحباله خود آورد، وبسبب آن اتصال تمرد
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
(۱) درمط: بعد از بین کلی به علامت (۶) نهاده شده و درحاش به عهد بند انهم از يك نسخه منقول است، شاید پیش طابعين كلكته معنی در بندان مجهول بود، هرچند درفرهنگ های متداول و معروف این کلمه را نیاورده اند، ولی (در بند) به عنی قلعه و حصارمضبوط است و دربندان حالت تلمعه نشینی وحصار بندی را گویند که باصطلاح امروزه ( قلعه بندی) گفته میشود، یعنی محاصرشدن درهای قلعه را بروی دشمنان بستن و محاصره (۲) اصل: ثراه (۳) مط: سرآبدار، دلیرراورتی هم شرابدارنوشته.(۴) مط: فرمود (۵) مط: قربت، (۶) مط: و ملك إختيارالدين اتگین امیرحاجب را باملك اختبارا لد بنا لتونیه تبرهنده شقد محبت ، وعهد مودت مستحکم و بنای اتحاد استوار بود، (۷) مط: ایار، که در نسخ خطی اهاروایاز را هم آمده، راورتی مانند اصل ما (اهار) می نویسد، ولی به (د)، یعنی رای "قيله که در سنسکرت و پشتوموجود است، وعوض آن درفارسی (ر) نویسیم ،وی گوید که آمارماه سوم سال هندوهاست مطابق به جون وجولا ئی که مسلمانان هم درهند همین شهوررا می شمردند، ورضیه در(۶) رمضان (۱۹۳۷) می (۱۲۳۹ ع) که موسم شدت گرما واهاربود، قشون کشی کرد، کلمه امام به (ر) ثقيله اکنون هم در پشتو مستعمل و برشدت کرمارحرارت ایام تابستان اطلاق می گردد. ..
(۲۲) طبقه ۲۲ ملوک شمسیه
(۱) آغازنهاد (و) چون ملك اختيارالدین ایتکین شهادت یافت، و بدرالدين سنتررومی امیرحاجب شد (۴) (ملك ) اختيارالدين التونيه،سلطان رضيه را از تبرهند به بیرون آورد، ولشکرها جمع کرد، روی بحضرت نهاد، درشهرربيع الاول سنة ثمان وثلاثين وستمائه،چون ازحضرت نامراد بازگشتند،وسلطان رضيه درحدود کیت هل گرفتارشد، اختیارالدین التونیه درحدود منصورپورگرفتارآمد (۳) روزسه شنبه بیست و پنجم ماه ربیع الاول سنة ثمان و ثلاثين وستمائه شهادت یافت [ حق تعالی سلطان وقت را باقی دارد، آمين ورب العالمین ]