پادشاهان روم
پس از یونانیان یعنی فرزندان یونان بن یافث بن نوح پادشاهی به رومیان رسید که فرزند روم ب سماحیر بن هوبا بن علقا بن عیصو بن اسحاق بن ابراهیم بودند رومیان بر یونان غالب شدند و با لغت آنها سخن گفتند یونان به روم پیوست و جز حکمت و دانش هر چه داشت از دست داد . نخستین پادشاه روم پس از یونانیان « فهاساطق» یعنی « جالیوس اصغر» پسر روم بود که بیست ودو سال پادشاهی کرد سپس «اغسطس » شاه شد یک سال از سلطنت او گذشت که مسیح متولد گردید پادشاهی او چهل و سه سال بود . پس از او «طباریس » بیست و دو سال سلطنت کرد و بعد از او « جایس » چهار سال آنکاه « قلودیس » چهارده سال پادشاهی کردند.... سپس « اسفیانوس » ده سال سلطت کرد اهل کشورش اورا خدا می گفتند او پسرش « ططوس » را فرستاد تا بیت المقدس را چهار ماه محاصره کرد و پیش از محاصره در یکی از عید های یهود مردم بسیاری در ان گرد امده بودند و کار محاصره چنان بر آنها سخت شد که کودکان را از گرسنگی خوردند و بیشتر مردم از گرسنگی جان سپردند . ططوس بیت المقدس را پس از محاصره تصرف کرد مردم را کشت و اسیر کرد و هیکل ( مسجد اقصی ) را بآنش سوزانید. آنگاه ططوس به پادشاهی رسید و در پادشاهی او که سه سال بود کوهی بنام «أبرمور» آتش فشانی کرد و شهرهای بسیار را آتش زد . انگاه پادشاهی به « دومطیانوس» رسید که پانزده سال سلطمت داشت و در زمان او «أبولوس» صاحب طلسمات از اهل قوانه ظاهر شد اهل کشور در مطیانوسس بر او تاختند و اورا کشتند. آنگاه « مهنودس » یک سال و «طریانوس« نوزده سال و « ادریانوس» بیست و یک سال سلطنت کردند و یهودسها بیت المقدس بر ادریانوس یاغی شده از دادن خراج سر باز زدند او هم لشکری فرستاد و دستور داد هر که را از یهود باقی ماده است بکشند. پس « هیلوس انطونینوس » سی و سه سال سپس ن مرقس انطونینوس» بیست و پنج سال آنگاه الاسکندر بن مامیا سیزده سال و در ن مکسیمیانوس » سه سال پس «جوردیانوس » سه سال و « فیلفوس» دو سال آنگاه « دیقیوس » یکسا و پس از او «جالوس» سه سال پادشاهی کرد آنگاه « ولریانوس« شش سال .... و پس از آن « قروس» هفت سال و « دقلیطیانوس» بیست سال و « قسطنطین» با « مکنیوس» ده سال سلطنت کردند ( قروس همان کاروس معاصر بهرام دوم ساسانی است ). پادشاهان یونان و رومیانی که پس از آنها بپادشاهی رسیدند کبشهای مختلف داشتند طایفه ای بردین صابئان بودند و حنفا گفته میشدند اینها کسانی هستند که بخدا و پیغمبرانی اعتراف داشته اند مانند « اورانی » و «عابیدیمون» و « هر مس» و اوست « مثلث بنعمت » گفته اند هر مس همان ادریس پیغمبر است و اوست که اول بار با قلم نوشت و علم نجوم را تعلیم داد, اینان بگفتۀ هرمس در بارۀ آفرید گار میگویند: ادراک و تعقل خدا دشوار لیکن وصف و بیان آن غیر ممکن است . خدا علت علتها است که جهان را یکبار آفریده است . طایفه ای دیگر پیروان زنون یعنی سوفسطائبه اند,که در یونانی بمعنی اهل مغالطه و در عربی بمعنی اهل تناقض است میگویند نه علمی است و نه معلومی بدلیل اختلاف مردم و اثبات هر یک خلاف دیگری را و نیز میگویند : گفته های مردم را دیدیم که باهم اختلاف دارد و اتفاق پذیر نیست در حالیکه بر یک چیز اتفاق دارند و آن ایسنت که حق یکی است و اختلاف ندارد و باطل پراکنده است و نا مربوط و این اتفاق شان دلیل است که انها باختلاف بحق نرسیده اند و با این اعتراف امیدی در رسیدن بحق نیست مگر نزد بعض و یافتن ان هم بیکی از دو راه است : یا تسلیم مدعی شدن یا هم سخنش را مورد رسیدگی قرار دادن راهی باول نیست زیرا که همه را مانند هم یافته ایم و از دو مورد رسیدگی قرار دادن راهی بااول نیست زیرا که همه را مانند هم یافته ایم و از دو راه نمی توان انها را تصدیق نمود یکی آنکه هر یک دیگری را تکذیب می نماید دیگر انکه همه را اجماع است بر اینکه همه بحق نرسیده اند پس ناچار باید حقیقت مدعای هر یک را گاهی این و گاهی ان پیروز میگردد بی آنکه این را بر آن فضلی و مزیتی باشد بی شکرت دیگری یا نیازی و نقصی باشد که دیگری را نباشد پس چون حق را در نزد همه و نزد بعضی نیز نه از راه تسلیم و نه از راه برهان نیافتیم دیگر جایی نماند که علم را د رآنجا بیابیم و راهی نیست که از آن بحق برسیم در نتیجه حکم کردیم که نه علمی است و نه معرفتی چه اگر چیزی باشد باید باتفاق یا اختلاف معلوم گردد مثلا اگر کسی غایب است و کسی گفت او غایب است راست گفته است و هر گاه دیگری گفت او حاضر است دروغ میگوید و قطعا حف نزدیکی از این دو موجود است چون هر گاه چیزی باشد یا حاضر است یا غایب و آنگاه که اصلا چیزی نباشد هر دو سخن دروغ است چون حاضر و غایب هر یک چیزی است و چیزی که نباشد نه حاضر است و نه غایب. استدلال دیگر از این قبیل ان است که میگویند اگر همل چیزها بعلم دانسته شود و علم نیز بعلم دیگری معلوم گردد یا میرسد بعلمی که علم دیگر معلوم نباشد پس بحکم معلوم نبودن مجهول خواهد بود و چگونه میتوان چیزها ا بچیزی که خود مجهول است دانست و اگر هر علمی بطور تسلسل بعلم دیگری معلوم باشد و به علمی که آخر باشد نرسدپس بحکم غیر متناهی بودنش نمی شود بآن احاطه یافت و چیزی که نتوان بان احاطه پیدا کرد نیز مجهول است و در هر صورت سلسلۀ معلومات به مجهول میرسد دیگر انکه چگونه میشود مجهولی را بی انکه همه چیزها دانسته شود دانست و دانستن همه چیز از امکان بدور است انگاه در هر یک از این دوشق اقسامی ذکر کرده و در اثبات مقصود خود کوششها نموده و فیلسوفان بجواب گویی شهات انها گرفتار آمده اند. طایفۀ دیگری بنام « دهریهم گفته اند : دینی و پروردگاری و فرستاده ای و کتابی و معادی و پاداش نیک یا بدی و آغاز و انجامی برای چیزی و حدوث و فنانی در کار نیست جدوث هر چیزی که حادث گفته شود ترکیب بعد از افتراق و فنای آن افتراق پس از ترکیب است و حقیقت این دو امر بیش از ان نیست که غایبی حاضر شود یا حاضری غایب گردد اینان را برای آن دهریه گفته اند که بااعتقاد آنها ادمی پیوسته بوده و خواهد بود و روز گار بی آغاز و انجام همیشه بر قرار است دهریه بر انکار حدوث و فنا اشیاء چنین استدلال کرده اند که هر چیزی را در بود و نبودش دو حال است که سومی ندارند , حالیکه شیء در ان هست و انچه در حال هستی است چگونه میشود حادث گردد و حالیکه شیء در آن معدوم است و چگونه چیزی در حال نیستی ممکن است هست گردد وحدوث چیزی در حال نیستی از حدوث ان در حال هستی هم بنظر عقل دور تر است همین طور در فنای چیزی جز دو حال شناخته نیست . حالیکه شیء در ان موجود است و گفتار انکه مدعی فنای اشیاء است در حال وجود و ثبات چیزی محال است و حالیکه چیزی در ان وجود ندارد و چگونه در این حال می توان فنایی فرض کرد و فانی شدن انچه نیست محال خواهد بود پس اگر مخالفان ما راستی ما را در این گفتار باور کنند , عقیدل مارا پذیرفته و گفتل خود را باطل کرده اند و اگر سخن مارا باور ندرند باید برای ممکن حال سومی مدعی شوند که در ان حال نیستی و هستی نباشد و ان ناورترین حالها است . دسته ای گفته اند اصل همه چیز در ازل دانه ای بود که شکافته شد و این جهلن با همه رنگهای و جنسهای مختلف از ان در امد . بعضی گمان برده اند در موجودات جهان از نظر معنی وواقع اختلافی نیست بلکه اختلاف انها از این جهت است که مختلف احساس می شوند . بعضی این سخن را باور نکرده و برای چیزها اختلافی در معنی و حقیقت اثبات نمده اند اما انها که اختلاف حقیقی چیزهارا انکار میکنند اختلاف انها را فقط از راه اختلاف ادارک انها دانسته میگویند هیچ یک از اشیاء را حقیقتی که بآن حقیقت از جز خودش جدا باشد نیست و بر این مدعی چنین استدلال کرده اند: بیمارنی که بیماری شان از صفراء است مانند مبتدلایان به یرقان هر گاه یکی از آنها عسل را بچشد آنرا تلخ خواهد یافت و کسانیکه از این بیماری سالمند انرا شیرین می یابند شب پره در روشنی روز نابینا و در تاریکی شب بینا است اکنون اگر رورشنی بر نور دیدن می افزاید و تاریکی آنرا فرو میگیرد لازم است که روشنی روز برای خفاش و هر حیوانی که روشنی روز چشم اورا خیره میکند چنانکه گاهی برای بعضی مردم و حیوانات و مرغان و جز انها پیش می آید تاریکی باشد و شب برای اینها که بر دیدن شان می افزاید روشنی باشد انطور که رزو برای انها که بر خلاف اینها هستند رشونی و شب برای انها تاریکی است و اگر بگویید که اینان در اثر آفنی که بر ایشان وادر شده است چنین شده اند میگوییم بعقیدۀ مخالفین یا موافقین اینها اگر بگویید به عقیدل مخالفین شان میگوییم ع بلکه موافق یا مخالف بافت گرفتار است و اگر بگویید در نزد موافقین شان میگوییم بلکه در زد اینان آفت بر مخالفین شان وارد است و هیچ یک را بر دیگری برتری نمی توان داد. باز گفته اند آیا نمی بینید که نویسنده نوشته را راست و مستقیم می نویسد و از پیش روهم انرا راست. میبیند و اگر از پشت بان بنگرد انرا طور دیگری خواهد دید و اگر کج و منحرف انرا بنگرد کج و منحرفش می بیند چنانکه الف را بصورتی جدا از همۀ حروف می نویسی و از روبرو انرا الف می بینی , لیکن از پشت سر انرا چون باء و هر گاه با انحراف بنگر ی آنرا مثل نون یا باء خواهی دید دیگر انکه غایب در جایی حاضر درجای دیگر است و هم ین سخن در باب رنگها و اواز ها و مزه ها و اشخاص و ملموسات جاری است چنانکه شخصی را از نزدیک بزرگ و از دور کوچک می بینی تا انجا که هر چه نزدیک بیننده اید بزرگتر و هر چه از او دور گردد کوچکتر می بینی تا انجا که هر چه نزدیک بیننده آید بزرگتر و هر چه از او دور گردد کوچکتر دیده شود همین طور اواز از نزدیک قوی و از دور ضعیف شنیده میشود و در باب مزه چیزی را کمی می چشی و آنرا کمی شیرین می یابی و چون بیشتر آنرا بچشی انرا بچشی شیرینترش خواهی یافت و در باب لمس چیزی را با لمس اندکی سرد و با لمس بیشرتی گرم میبابی , شکل و صورتی از نزدیک مختلف دیده میشود و چون از بیننده دور شد آنرا یکسان و بدون اختلاف می بیند اینان گمان برده اند که همل چیزها در حقیقت یکسان و برابرند و نزدیک می بیند اینان گمان برده اند که همل چیزها در حقیقت یکسان و بدون اختلاف میبیند اینان گمان برده اند که همل چیزها در حقیقت یکسان و برابرند و نزدیک بسوفسطایبه میباشد. طایفه دیگری گفته اند همه چیز ها فروع چهار اصل میباشند این چهار اصل که پیوسته بوده و خواهند بود مادر جهان میباشد که عالم از اینها پدید امده است اینها چهار فردسادل حرارت و برودت و رطوبت ویبوست هستند که خود بخود بی علت و ارده و مشیتی می رویند. طایفۀ دیگری گفته اند اصول عالم چهار چیز است که مادرهای همه چیز جهانند و بانها چنجمی است که پیوسته بوده و خواهد بود و این اصول را اراده ومشیت و حکمت ترکیب و تألیف میکند و جفتها را بهم نزدیک می نماید تا نتیجه ها از انها پدید آید و از نزدیکی اضداد بکیدیگر جلو گیری میکند و آن علم است طایفۀ دیگری که اصحاب جوهر یعنی ارسطوییان باشند می گویند چیزها بردو قسمند : جوهر و عرض ع جوهر هم بر دو قسم است : زنده و غیره زنده حد جوهر این است : « القائم بنفسه » چیزی که بخود قائم است .جدایی اقسام جوهر از یکدیگر بعرض خاص است نه مرذاتی عرض نه قسم است. قسمی از ان « کمیت « است که عدد باشد بچهار صورت یعنی کیل و مساحت و زن وقول . قسم دیگر « کیفیت » است به هشت صورت یعنی کون و فساد و هئیت و حیله و قوت و ضعف و ال و مألوف . دیگر از مقولات « اضافه ن است بچهار صورت یعنی طبیعی و صناعی و استحسان و مودت دیگر « منی » است که بروقت گفته میشود و مراد بوقت زمان است بسه صورت یعنی گذشته وآینده و پیوسته. دیگر «انی» که بر مکان گفته میشود یعنی شش جهت : پیش و پشت و بالا و پایین و راست و چپ . دیگر ن جده» یعنی ملک بدو صورت خارجی و داخلی , خارجی مثل برده و خانه و اثاث و مانند اینها و داخلی مثل علم و حکمت . دیگر « نصبه» یعنی هئیت چیز مثل گفتار گوینده : فلان ایستاده و فلان نشسته و فلان رونده و فلان اینده است. دیگر « فاعل» و ان دو قسم است یا فاعل باختیاراست یا فاعل بطبع فاعل مختار مثل زندۀ پاینده خورندۀ آشامنده و فاعل بطبع مثل حرکتی چهار عنصر مانند آتش که از مرکز به بالا میرود و مانند اجزای زمین که زا بالا به مرکز خاص خود حرکت میکند و مانند آب که زا بالا بزیر زمین حرکت می نماید . دیگر « منفعل « یعنی انچه تاثیر فاعل را می پذیرد رد حالیکه ماده اش برای کروی یا مربع شدن شا هر شکل دیگری امادگی دارد. این بود مقاله های یونانیان و رومیان بعد از انها و مذاهب متلکمان و فیلسوفان و حکیمان و صاحب نظران شان .