ذکر نودم
اشایش و رفاهیت
خلق شهر هراة
چون شهور سنۀ اربع و سبعمائه[۷۰۴] درآمد ، درین سال سسکان شهر هرات در رفاهیت و فراغ البال بواسطۀ عدل و بذل ملک ممرحوم فخرالدّوله والدّین زندگانی کردن و پریشان و واقعه ای حادثه نشد که موجب کتابت بودی.
______________________________________________________________________
۱ . اصل: هشتاد و هشتم.
ذکر نود و یکم ۱
در وفات ملک سعد
شمس الدّولة والدّین ، طاب ثراه
چون شهور سنۀ خمس وسبعمائه[۷۰۵] درآمد، درین سال مبک سعید شمس الحقّ والدّین محمّد ین ابی بکر کُرَت، طیٌب الله مرقده[۴۵۸] از عالم فانی به عالم جاودانی خرامید
شعر
چون زین خاکدان ستم رو بتافت به مینو درون جاوردان جای یافت
چو شد سوی یزدان و گیتی بهشت خرامان درآمد به خرٌم بهشت
شعر[رشید وطواط]
طَوَی شَمسُ المُلُوکِ بِساطَ عُمزٍ وَعَطَّلَ مَن مُحیّاُ السَّرِیراً
در پیچید آفتاب پاشداهان شادروان زندگانی را
بی زبور کرد از روی خود تخت را
دَعاه اللهُ وَهُوَ اَجَلَّ داع فَعَجَّلَ نَحوَ حَضرَتِهِ المَسِیراً بخواند او را خدایتعالَی و او بزرگتر خوننده ایست
پس بشتابانید به سوی حضرت او رفتن را
حَوَی الذُّنیا بقُوَّةِ ساعِدَیهَ وَصادَفَ مُلکَاً صَغیراً
گِرد کرد دینا را به زور دو دست خود
پس یافت پاشداه دنیا را پاشداهی خود
بعد از هفت روز خبر به ملک فخرالدّین رسید که (0پدر بزرگوار تو از سرای غم و غرور به دار نعم سُرُور رفت.)) روز دیگر دی مسجد جامع عزای پدر مرحوم مبرور خود بداشت و تمامت سُکٌان و وقُطّان و اهالی شهر هرات، حمبت عن الآفات ، چون شپهر کبود لباس دود اندود در پوشیدند و غلغلة آه و واویلاه و ولولۀ مصیبتا و حسرتا
______________________________________________________________________
۱ . اصل: هشتاد و نهم .
۴۸۲ تاریخ هرات
به فلک و مَلَک رسانید[ند] و گفت [ند]:
شعر[بدیع]
زار بنالید وناله زار کنید بر جهان عزم کارزار کنید
به زر و روز اجل چو بازنگشت کارزارست و نالۀ زار کنید[۴۵۹]
بس به خوناب نرگش دیده خاک را همجو لاله زار کنید
روی در روی بی کسان آرید پُشت بر کار روزگار کنید
به سنانهای اه دیدۀ خویش سینۀ چرخ را فگار کنید
کر ز حال جهان نه اید آگاه نظری سوی شهریار کنید
و ملک فخرالدّین کلاه جاه از سر بینداخت و گهر شهریاری از میانِ نامداری باز کرد، و پیراهن بر بدن چون گلِ چمن چاک زد.
شعر [مُتَنَبّی]
عَلَینا لَکَ اِلاِسعادُ اِن کانَ نافِعاً بِشَقِ قُلُوب لابِشَقٌ جُیُوبِ
بر ما۱ مر ترا یاری کردست اگر باشد آن یاری کردن سود رساننده [به]
پاره کردن دلها نه پاره کردن گریبنها
شعر[جمال خوافی]
بی تو ام خسروا قرار مباد بهره از دور روزگار مباد
بی رخ فرٌخ تو بر دل من جز غم . درد بیشمار مباد
تخت شاهی و تاج روزبهی بی تو جز بها و خوار مباد
ارکان دولت و اعیان مملکت او تن به تن شرایط ناله و شیون به تقدیم می رساندند و می گفت[ند] .
شعر[بدیع ترکوی]
جهد و جدٌ با زمانه سود نداشت شا هرفت از مینه سود نداشت
با قضاهای آسمانی هیچ رفعت آسمانه سود نداشت
قابض جان جو آستین بزرد خیل بر استانه سود نداشت
______________________________________________________________________
۱. اصل:مالک
ذکر نود ویکم / در وفات ملک سعید... ۴۸۳
با قدر این حدیث درنگرفت با قضا این بهانه سود نداشت[۴۶۰]
و ملوک اطراف و ولات و حکام و اشراف خراسان در خاک و خون می غلطیدند و نفیر و زفیر به فلک اثیر می رساند [ند] و می گفت[ند]:
شعر[بدیع ترکو]
بی مَلک ملک در جهان بگریست عیسی از غم بر آمسان بگریست
شهریار سپهر هر ساعت بر دریغ خدایگان بکریست
بی دل و دست بحر و کان فصتش بحر خوناب گشت و کان بگریست
شرع بی سایۀ سیاست او زار بر امن و بر امان بگرست
بی صف زرم و روز میدانش خنجر و نیزه و سنان بگریست
و علما و فضلا و شیوخ هر نفس ((اِنّا لِلّهِ )) می گفتند و از در این مهنی را مکرر می گردانید[ند]:
شعر[ابالحسن لعلوی ]
نَومُ العُیُونِ عَلَی الجُنُون حَرامٌ ودُمُوعُهُمَّ مَعَ الدٌماء سِجامٌ
خواب چشمها بر پلکهای چشم حرام است
و اشکهای آن چشمها با خون آمیخته است
ماتَ المَعالی وَالعُلُومُ بِموتِهِ فَعَلَی المَعانی وَالعُلُومِ سَلامٌ
بمرد بزرگواری و عِلمها به مرن او
پس بر بزرگواری و عِلمها سلام باد
شعر [بدیع ترکوی]
بر سر تربت معظم او قدسیان داشتند متم او
رفت اندر جوار خاک آسود ذات آسودۀ مکرم او
نیست بزمش همه خراب کنید منظر و قصر طاق و طارم او
نیست رزمش در آتش اندارید علم ازدها و پرچم او
شخص او چون نماند، پاشره کنید جامه های نفیس مُعلَم او
بعد از هفت روز ملک فخرالدّین به رسم سلاطین کامکار و قاعدۀ ملوک نامدار در مسجد به اسم ملک سعید مغفور مرحوم شمس لحقّ [۴۶۱] والدّین ، طاب ثراه جعل الجنة مثواه، ختم قرآن کرد و استاد بندۀ ضعیف مألف کتاب مولانا ملک الحکما سهدالدّین حکیم منجم غوری در تاریخ [فوت] ملک سعید ، طاب ثرا ،
۴۸۴ تاریخ هرات
قطعه [ای] گفته است، و آن قطعه این است:
قطعه[حکیم غوری]
روز پنچشنبه صفر ده و دو سال هجرت رسیده هفتصد و پتج
شمس دین۱ کُرَت خسور آفاق شد به فردوسی از سرای سپنج
______________________________________________________________________
۱ . اصل: شمس الدّین .