آمدن طلحة به سیستان و عمر برادر او صاحب جیش بود
طلحه به سیستان آمد و برادرش عمر صاحب الجیش او بود و صاحب شُرطِ او مالک بن اوس الازدی(٩). و رسول فرستاد و بوعبیدهٔ زیاد را و اسیران که با او بودند به پانصد هزار درم باز خرید، باز به بُست رفت و کارِ آن دیار بر نظام کرد و باز سیستان
________________
۱. کذا...والصحیح، صلة بن اشیم ابوالصهباء العدوی و هوزوج معاذة العدویه (بلاذری ۴۰۵) و (کامل ج ۴ ص ۴۰) . ٢. و هو زید بن عبدالله بن ابی ملیکة بن عبدالله بن جدعان القرشی (فتوح بلاذری ۴۰۵) و کامل (ج ۴ ص ۴۰) یزید نوشته است. ٣. کذا...و ظاهراً. بدیل- اسم این شخص را تواریخی که در دسترس حقیر بود ننوشته اند و جز درین کتاب جای دیگر ندیده ام. ۴. در اصل دو کلمه از اینجا تراشیده شده است. ۵. اصل:یزید بن معویة بن مسلم بن زیاد بن امیه وصحیح: سلم بن زیاد بن ابیه (بلاذری ص ۴۰۵) کامل (ج ۴ ص ۴۰). ۶. کذا...و صحیح ((و سلم)). ٧. اصل: مسلم: و ص ((سلم)) و او سلم بن زیاد برادر عبیدالله بن زیاد است. ٨. کذا والظاهر ((عهد حکومت)) ٩. اصل: از وی.
آمد، و مردی بزرگوار نیکو سیرت با خِرَد بود و هیچ کسی او را اندر شجاعت و سخاوت نظیر نبود، و از سخاوت و عدل خویش چنان گشت که مردمان سیستان همه سوگند به جان او یاد کردندی از محبّت او که به دل ها جای گیر افتاد و چنان بود که شاعر گوید:
شعر
یا طَلح اَنتَ اَخُو النَّدیَ وعَقِیدُهُ(۱) فَبحِیثُ بِتٌ مِنَ المَنازِلِ باتَا
شَهِدَالانَامُ صَغِیرُهُم وَ کَبِیرُهُم اِنَّ النَّدی اِن مَاتَ طلحة مَاتَا
و به سخاوت بدان جایگاه بود که بُوالأَسَد یکی بیامد قصد او را به سیستان(٢)، و روزی چند به درگاه او بماند که او را نگفتند، آخر این بیت ها بنوشت و پیش او فرستاد.
شعر
وَرَدَ السُّقاةُ المُعطِشوُن فَاَنهَلُوا رَیٌاَّ وَ طابَ لَهُم لَدَیکَ المَکرَع
وَ وَرَدتُ ئَحرَکَ(٣) طامیاَّمُتَدَفِقٌاً فَرَدّدتُ دَلوِی شَنَّها یَتَقَعقَع
وَ اَراکَ تَقطَرُ جاتِباً عَن جانِبِ وَمّحلُ بَیتِی عَن سمایک(۴)بلقعٌ
چون خط و شعر او بدید خجل ماند و اندر وقت او را پیش خویش آورد و عذر خواست و دو یاقوت سرخ گرانمایه به دست همی گردانید: یا بوالأسد بیست هزاردرم دوستر داری یا ازین یکی؟ گفت: من یک پاره سنگ اختیار نکنم، تا بیست هزار درم(۵). بیست هزار درم را بیاورد و غلام خویش را گفت: برگیر. پس گفت: اگر امیر بیند یک پاره
________________________
۱. العقید المعاقد و فلان عقید الکرم و عقید اللوم- صحاح اللغة. ٢. بوالاسد یکی بیامد قصد او را به سیستان- یعنی بوالاسد یک بار به قصد زیارت او به سیستان آمد، و اگر بوالأسد را شخصی گمنام و نکره فرض کنیم آن وقت لفظ (یکی)معنی دیگر می دهد یعنی بوالاسد نام کسی بیامد قصد او را به سیستان- و اما بوالأسد چنین شاعری که معاصر با طلحه الطلحات باشد به نظر حقیر نرسید و ابوالاسد نام شاعری بوده است به تصریح اغانی (ج ۱٢ ص ۱٧۴) معاصر بنی العباس بوده و در زمان طلحه و خلافت یزید غیر از ابوالاسود دوئلی واضع نحو شاعر و فقیه کسی دیگر به این نام دیده نشد، وفات ابوالاسود به قولی در شال ۶٩ (اغانی ج ۱۱ ص ۱٢۴) و به قولی ٩٩-۱۰۱ در خلافت عمر عبدالعزیز (ابن خلکان جلد اول ص ٣۴۱) روی داده و اغانی گوید سفری به فارس و اصفهان رفته است و بعید نیست به سیستان هم رفته باشد اما در اخبار او چنین خبری دیده نشد و سطر بعد هم تأیید می کند که ابوالاسود نبوده زیرا بعید است ابوالاسود به سیستان برود و طلحه از آمدن او مطلع نشود. ٣. کذا...شاید ((بحژک ؟)). ۴. السماء، المطر ((اذا سقط السماء بارض قوم رعیناء ان کانوا غضابا)) صحاح. ۵. روی بیست هزار درم متن با خط و مرکب شبیه به اصل، بیست هزار درم دیگر نوشته بود که ضمیمهٔ متن شد.
فرامن دهد تا بینم، هر دو پاره زی وی انداخت و گفت: مردان را فریب نکنند بدین(۱)، به صد هزار درم خریده ام، و بوالاسد به عراق برد و به صد و بیست هزار درم بداد.