ذکر بیست نهم
در رفتن ملک شمس الدّین
طاب ثراه به افغانستان
چون شهور سنۀ ثمان اربعین و ستّمائه [=۶۴۷] درآمد، ملک شمس الدّین ، تاج الدّین خار را قایم خود در هرات نصب کرد و روز دیگر به طالع سَعد و اختر فرخنده از شهر بیرون امده و شب را به دره نزول کرد و بامداد پگاه زیارت شیخ العارفین و قطب السالکین، ترجمان الرحمن اسعد،۱قُدَّس سِرُهُ، دریافت و آز انجا به دشت تلان رفت و تربت شیخ الاسلام قطب الاقطاب، سلطان الاولیا، جنید ثانی و شبلی، شیخ عبدالّرحمن، رحمة الله علیه، را زیارت کرد و از دشت تلان عنان عزیمت برسمت اسفزار تافتو ملک حسام الدّین و شمس الدّین با کلی ائمه و سادات و اشراف و اکابر و اهالی اسفزار به استقبال بیرون آمدند و بر ملک اسلام ثنای بی حدّ خواندن و گفتند:
شعر [مؤلف کتاب ]
خدایگان جهان را جهان مسخّر باد
مکان قدرتش از نُه سِپِهر برتر باد
[۱۹۰] به فضل ایزد بیچون همیشه شاه جهان
خجسته طالع و فرخنده رای و اختر باد
در آستان جلالش به اسم دربانی
هزار بنده چو محمود و همچو سنجر باد
ز رآی روشن و عکس شعاع خنجر او
جمال دین و رخ مملکت منوّر باد
به سال ماه و شب و روز و هقته و ساعت
سعادت و ظفرش بیشوا و رهبر باد
ملک شمس الدّین هفده روز در اسفزار مقام کرد. روز هژده هم امیر محمّد عزّالدّین
____________________________________________________________۱.سَعد هم می شود خواند
ذکر بیست و نهم در رفتن ملک شمس الدّین .... ۲۲۳ ____________________________________________________________ مقدّم به شهر سجستان فرستاد و مکتوبی نوشت به ملک علی مسعود که ((می باید که چون بر مضمون مکتوب ما وقوف یابد با هزار مرد سجزی همه آمادۀ حرب و ضرب با ما پیوندد و هیچ توقّف و تـأخیر را دراین معنی جایز نشمرد که مسموع نخواهد افتاد)).بعد از اسفزار هفتصد مرد سپاهی بیرون کرد و به طرف فراه رفت. ملک تاج الدّین و اعیان و معتبران فراه پنج فرنسگ پیش آمدند و شزایط خدمت و ثناورزی به تقدیم رسانیدند و همه یکدل و یکزبان گفتند:
شعر [زشید وطواط)
اَیا مَن بِهِ رُکوُ الفسَاد مُهَدَّمُ اَیا مَن بِهِ حِصنُ الرَّشاد ممُمَنَّعُ
ای کسی که به در رکن تباهی خراب شده است
ای کسی که به دو حصار راه راست بازداشته شده است
بَقِیَتَ وَ لِلاَضیافِ نارُکَ مَقصَدٌ وَ عِشتَ وَ لِلاَ شرافِ دارُکَ مَرجِعُ
بمانیا تو مر مهمان ر اثر تو جایگته کثضود باد
و بزیا تو و مربزرگان راسرای توجای باشعر [بازگشتن [۱۹۱]
نه روز ملک اسلام در فراه بماند . روز دهم متوجه ولایت غور شد. چون به ده فرسنگی قلهۀ محروسۀ خیسار رسید، متوطنان خیسار به خدمت شتافتند و بر آن فر خسروانی او آفرین خواندند و گقتند :
شعر [ظهیر]
شاها! اساسِ ملک به تو استوار باد عمرتو همچو دور فلک بیشمار باد
هر آرزو که در دل اندیشه بگذرد همچون عروس ملک، تردرکنار باد
هر گُل که راحتی به دل آرد نسیم او در چشم دشمنِ تو ز نکبت چو خار باد
نارل ترین منازلِ بختِ تو، تخت شد عالی ترین مراتبِ خصمِ تو، دار باد
برمرکز مرادتو،کانِ قطب دولت است تا حشر دایرات فلک را مدار باد
از دفتر اسامی و لقاب بندگانت اول روق سپهر و دوم روزگار باد
ملک اسلام شمس الحقّ ئالدّین دوماه و نیم در قلعۀ محروسه خیسار مقام کرد و چون از جوانب و اطراف غور مرد سپاهی جمع شد، به طرف تکناباد۱ حرکت فرمود.
____________________________________________________________
１ شهری بوده میان بُست و قندهار
____________________________________________________________۲۲۵ تاریخ هرات ____________________________________________________________و راوی چنین ګفت که در آن وقت بر سری عساکر ان حدود هلقتو نویین بود و قنقوردای نویین. چون ملک شمس الدّین به پنج فرسنگی [۱۹۲] تکناباد رسید، ملک تکناباد و حکّام آن بلاد با نعمت بی حدّ و پیشکش بی عدّ از مراکب گوهری و غلامان هندی و به خدمت ائ ائردند و از آن کمال و جلال و برز و یال و تَحَشُّم و تَجَسُّم ملک متعجّب شدند و گقتند :
شعر [صلاح عمید]
جهان دارا! خدا یار تو بادا به هر حالی نگهدار تو بادا
ضیاء مهر و نور ماه تابان ز عکس رای و دیدار تو بادا
دل پُر بیم بدخواهان به دو جان ز زخم تیغ خونخوار تو باد
سحابو کان و دریا از دل و جان غلامَ دستَ دُر بار تو بادا
ملک اسلام شمس الحقُ والدّین بر نَهج ملوک عجم در بار هر یک اِصطناع و تربیت بی حساب مبذول داشتو همه را به خلعت خاص اختصاص فرمود و به مقتاطیس کرم و بذل غزیزی قلب اصحاب خود و ارباب عمل را جذب کرد .