ذکر پنجاه و هشتم
در ایلچی فرستادن ابقا نزد ملک شمس الدّین
چون شهر سنۀ اربع و سبعین و ستمٌائه[=۶۷۴] درآمد ، درین سال ایلچی[ی] با یرلیغ و پائیزه۱ و خلعت از پیش پادشاه ابثا به خَیسار آمد. ملک شمس الدین او را ه اگرام و اعزاز هر چه تمام تر بنواخت . بعد از دو دور الیچی یرلیغ پادشاه ابقا را بخواند. نوشته بودند۲ که ((ملک معظم شمس الدّین کُرَد بداند که ما را دربارۀ او التفات و دلبستگی تمام است و افعال و اقوال مرضیۀ او در حضرت جهان پناهِ ما پسندیده و محمود بوده است، و هر مخبر و قایل که ازو ذکر خیری به سمع مبارک ما رسانده است، آن را به محل قبول ورضا رسانده ایم و سخن اصحاب غرض و حسّاد او را نامسموع انگاشته و در این ندت چند کَرَت به برادر اعزّ تُبسین یرلیغ فرستاده ایم با تأکید و مبالغۀ تمام که از نوٌاب و حُجّاب طایفه [ای] را که در ذکا و دُها عَلَم واَعلم باشند و بیش او فرستد و او را از آن جایگاه منیع که مساکین پلنگا۳ و شیران است آشیان کرکس و عقاب ، به هرات استد عا کند. اکنون می بادی که چون احکام [۳۴۱] نواختِ ۴ ما مُوَشَّح۵ بهاصناف الطاف شهریاری برسد ، بی تردٌدی به هرات رود و این سرحدّ۶ را تا قصارای افغانستان و حدود شبورغان و آمو ، چنانکه از امارت و حکومت بی وهن او سزد آبادانی گرداند و در خطّۀ معمو ره هرات ،صانها الله عن الآفات، که دست تعدّی و تحکٌم برآودره باشند، مقهور و مخذول گرداند و به زخم خنجر آبدارِ آتش فشان عرصۀ دمانغ معاندان را از تَخَیُّل خبالات فاسده باک کند و صفۀ اوال اشراف و زیرستان [را] به رینت عنایت و رعایت ملکی آرایش و نمایش دهد و زبان بیا[ن]* ادانی و اضاصی و ارباب نواحی را به ذکر احسان ونشر افاضل شاهنشاهی ما بکشاید)).
_____________________________________________________________________
۱ اصل : بانیزه. ۲ . اصل :توشه بودند. ۳. اصل: بلنگاه.
۴ . اصل: نواحت. ۵ . اصل: موسح. ۶ . اصل: سرجه.
۷ . اصل: اقبال است.
ذکر پنجاه و هشتم/ در ایلچی فرستادن ابقا نزد... ۳۶۳
شعر [حمید]
ملک را از بدان بپردازد رایت سروری برافرازد۱
راه بیداد و جور بربندد از پی دین حق کمر بندد
با مخالف سخن به تیغ کند آفتابش بهزیر میغ کند
بگسلد جرم بدسگالان را بسترد جرم نیک حالان را
خنجر از دشمنان ندارد باز نشود۲ با حسود ما همراز
بر این ګونه اشاعت تربیت و افاضت نواخت بسیار می فرمود و در آخر [۳۴۲] جهت تسلّی خاطر و اطمینان دل ملک اسلام شمس الحقّ والدّین سوگندی نوشته بدین منوال:
بحق آنک ذاتش بی نظیر است به لطف افتادهگان را دسگیرست
بحق آنک دانای نها[نها]است ثنایش وِرد و تسبیح زبانهاست
بحف آنک دلها صفا داد فلک را سیر و اختر را ضیا داد
به روح مصطفی و جان آدم به عقل اول و سرِ دو عالم
به خُلد و جنّت و فردوسی اعلی به حوض کوثر و غلمان و حورا
به نور چهر مِهر عالم افروز به ماه و هفته و سال و شب و روز
به داد و عدل و تاج و تخت شاهی به منصوعات از مه تا به ماهی
که گزندی و مضرّتی ۳ از ما بدو خواهد رسید و بر نَهج اول به عاطفت جهان نو از و تربیت کارساز ما محظوظ خواهد کشت)).
بعد از آنک یرلیغ تمام خواهند شد، خلعت گرانمایه به ملک اسلام شمس الحقّ والدّین داد و کمر مرضّع گوهرنگار بر میان او بست و شمشیر مصری هندی کردار، مشوف جوهر ذوالفقار اثر ، قمقام فعلِ صمصام گُهر
شعر[ابوالعلاء]
تَبَیَّن فَئقَهّ ضَحضاحُ ماءٍ وَتُبصِرُ فیهِ لِلنٌار اشعِعالا
پیدا شده بالای او آب اندک
و می بینی تو در وی مر آتش را شعله زدن
______________________________________________________________________
۱ .اصل: رایت سووری بسر افرازد. ۲ . اصل :نشنود.
۳ . اصل: کرندی و مصرتی .
تاریخ هرات
غِرارهُ لِسانا مَشرَفِیٌ یَقُولُ غَرایِبَ المَوتِ اِرتِجالا
دو کرانۀ او دو زبان شمشیر مشرفیست
می گوید مرگ های غریب را در حالتی که بدیهه گویند است[۳۴۳]
وَدَبَّت فَوقَهُ حُمرُ المَنایا وَلکِنذ بَعدَ ما مُسِخَت نِمالا
و نرم رفت بالای ۱ او مرگ های سرخ
و لکن بس از آنک گردانیده اند۲ ایشان را مورچه گان
بدو سپرد ملک شمس الدّین روز دیگر آن ایلچی را مع حصول مَآرت و مطالب بازگرداند و از برای پادشاه ابقا و شاهزده تبسین اقول و امرای عظام و صواحب کرام تحفه و هدیۀ عظیم فرستاد.
______________________________________________________________________________
۱ . اصل: بلای. ۲ . اصل:نگردانده اند