ذکر هشتاد و سوّم
در عظمت و حکومت ملک
فخرالدّین بعد از قتل انیر نوروز
چون سنۀ سبع و تسعین و ستٌمائه [۶۹۷] درآمد، درین سال نلک فخرالدّین بر سریر عدل و دادگستری جلوس مبارک فرمود و افسر کامکاری بر تارک شهریاری نهاد و صیت احسام و کرم به شرق و غرب منتشر گردانید و اخبار انصاف و انتصاف به برّ و بحر کیهان رسانید.
شعر[ من الکیلیه]
بِغَزنَظَ اَلقی عَصاهُ وَصِیتُهُ یُعَطَّرُ ما بَینَ العِراقِ اِلی مِصرَ
به شهر غزنین بدرستی مه انداخت عصار خودا را و آوازۀ او
خوشبوی می کند آنچه را که میان عراق تا مصر است
شعر[تاجی]
تاج کیانی چو به سر برنهاد بست ره ظلم ئ در دین گُشاد
رسم سلاطین جهان تازه کرد دهر به انصاف ازو شاد شد
مُلک بدو خرّم و اباد شد سایل و درویش ازو شاد شد
داد گُهر مردم درویش را ریخت به کین خون بداندیش را
پُر هنران را درم و سیم داد بدگهران را اَلَم و بیم و داد
و بواسطۀ آنکه امیر نوروز را – که از هیبت او سلطانان بلاد شرق بی خور و خراب بودند و از حشمت او پادشاهان دیار غرب بی گاه و جاه – بگرفت ، ملوک و امرای خراسان ازو خایف شدند و او را نیز پیش هیچ پادشاهی و امیری روی رفتن نماند. و پادشاه غازان به سبب آن وفاداری که امیر توروز را بگرفت ، یرلیغ ملکی شهر هرات تا به آب سند و حدّ آموی مع تشریفات فاخرة جهت او بفرستاد و روز به روز کار [وی] عظیم و قدر او در زیادت بود. [۴۳۱]
______________________________________________________________________
۱ . اصل: هشتاد و یکم
ذکر هشتاد سوم / در عظمت در حکومت ملک فخرالدّین ... ۴۵۳
شعر[کافی]
لِیَهنِکَ اَنَّ مُبکَ فِی ازِدِیادِ وَ اَنَّ عُلاکَ وارِیِةُ الزَّناد
گوارنده باد ترا آنکه پادشاهی تو در افزون شدنیت
وآنکه بلندی تو بیرون ارنده آتش نهاست
شعر[انوری]
دمبدم پایه ات رفیع تر است هر زمانیت دولت دگراست
این اثرها که دیدهی جزویست کار کلٌی هنوز نتایج سحر است
ملوک اطراف ولایات از غور و غرجستان و جرزوان ۱ و خواف و بارز و جام و اسفزار به هرات آمدند و شرایط خدمت و تهنیت به تقدیم رسساند[ند] و خرابگذاری را التزام نمود[ند].
ملک فخرالدّین همه را بنواخت و چندانی اصطناع و بذل و احسان در باب ایشان ارزانی داشت که
شعر
نه قلم شرح آن تواند داد نه زبان وصف آن تولد کرد
و ساکنان و متَوَکّان شهر هرات ، حمیت عن الحدثان و لافات، و سایر ارباب خراسان در ظلّ رأفت و معدلت او مرفّه الحال در آسایش و اَطیّب عیش زندگانی کردند.
کَاَنَّمَا الناسُ فِی الدُّنیا بِظَّلِکُمُ قَد خَیَّمُوا بَینَ جَنٌاتٍ و آنهارٍ
گویا که مردمان در دینا به سایۀ شما
بدرستی که خیمه زده اند میان بوستنها و جویها
______________________________________________________________________
۱ . جرزوان: معرٌب گرزوان است که به صورتهای جرزبان و گرزبان هم نوشته می وشد شهریست میان طالقان و مروالرٌدو در مرزغور . به تصریح لترنج شهر جرزون در میان کوهستان واقع بود و از این جهت به مکٌه شباهت داشتو امیروز در نقشه ها اسمی از این شهر نیست، ولی به احتمال قوی خرابه های معروف به قلعۀ ولی محلٌ آن شهر را نشان می دهد .