ذکر بیست و ششم
در رفتن ملک شمس الدّین
پیش منکو خان و مراجعت او
چون شهور سنۀ خمس و اربعین و ستمائه [=۶۴۵] در آمد، درین سال ملک اسلام شمس الحق والدّین کُرَتْ به ترکستان رفت. و سبب آن بود که چون طاهر بهادر درگذشت پسر او هلقتونویین۱ به جای او بنشست. بعد از چندگاه هلقتو و قرانویین در افغانستانبرج و رنجهان۲ را بتاختند و قُرب پانصد سر شتر براندند و دویست نفر مردم به اسیری گرفتند. ملک شمس الدّین پیش حلقتو و قرانویین آمد و گفتد که « طاهر بهادر در عهد دولت خود این ولایات را نتاخت؛ چه، سکّان برج و رنجهان۳ همه مطیع و منقاداند و آنچه از مال خراج .و قراری از ایشان میطلبید میفرستند و ابا نمی کنند. چرا باید که از شما امثال چنین امور ناشیست در وجود آید. و چون فردا روز چهار این خبر به سمع شهزاده گان رسد که امرا ولایات ایل غارت می کنند و مردم رعیت را به اسیری میگیرند، هر آینه مؤاخذت فرمایند.
هلقتو و قرانویین گفتند که ملک الاسلام راست میگوید. ما نفرموده ایم که کسی آن ولایت را تاخت کند و ضرری و شری به رعایا رساند. طایفه ای [۱۶۳] امراء هزاره و صده به سر خویشتن رفتند و بدین کار مذموم اقدام و جسارت نمودند. اشتران را به ملک شمس الدّین تسلیم کردند و گفتند که ملک به دست معتمدان و امناء خود این شتران را به برج و رنجهان فرستاد و ملک شمس الدّین اسیران را خورش و پوشش داد و برجرنجهان فرستاد. چون شتران لاغر بودند، هر ده سر شتر را به یکی ملازمان و خدام خود داد که روزی چند در تیمار داشت او سعی
۱.زمچی: هلتقونوین. ۲.اصل:برج و رنج ها. و چند سطر بعد: برج و رنجهان.
۳.اصل: رنج و رنجهان.
۲.به تصریح محمّد آصف فکرت کاربرد «فردا روز» هنوز هم در هرات موجود است و گویند: سباروز و امروز روز، که بیشتر در مفام تأکید و هشدار در مورد نتیجۀ عمل و اقدامی گویند. ص ۱۷۷.
نمایند تا چون فربه شوند به خداوندان باز فرستد [ند].
به واسطۀ این معنی که به ذکر پیوست هلقتو و قرانویین۱ با ملک شمس الدّین بد شدند و قاصد و معاند او گشتند و هر دو به اتفاق هم نِطاق طاقت به جهت تذلیل و تعریک و عزل او بر میان بستند و چند ماه در این تدبیر بسر بردند و آخرالامر بر آن مقرّر گردانیدند که از او به شاهزاده جغتای گله ای نویسند. روز دیگر از فصحای لشکر و فضلای کشور دو تن را اختیار کردند. یکی را سام افغان گفتندی و دیگری را شمس منجم، و پیش شاهزاده جغتای فرستاد[ند] و چندان که امکان داشت بدی نوشتند از ملک شمس الدّین.
شاهزاده جغتای ایلچی [ی] به طلب ملک فرستاد. ملک پیش ار وصول ایلچی، از رفتن سام افغان و شمس منجم خبردار شده بود. امیر نصرت و جمال مالانی را قایم مقام خود در تکیناباد۲ بگذاشت و با بیست سوار نامدار متوجه ترکستان شد و اول به خانقاه شیخ الاسلام خواجه غلوه آمد و از شیخ استمداد همّت کرد. شیخ ملک اسلام را بسیار بپرسید و دعای خیر کرد و گفت:
شعر[رشید وطواط]
فَلا زٰالَ یَرْعاک الْاِلٰهُ بِفَضْلِهِ وَ یَحْمیکَ مِنْ رَیْبَ الزَّمانِ وَ یَحْرُسُ
پس همیشه نگاه دارد ترا حق تعالی به فضل خود
و در حمایت دارد ترا از حادثۀ روزگار و نگاه دارد او
بعد از آن به ترکستان رفت. شاهزاده جغتای در گذشته بود و شهزاده ییسومنکو قایم مقام او نشسته. چون ملک شمس الدّین پیش شاهزاده ییسومنکو آمد و سخن خود عرضه داشت. ییسومنکو گفت که حلقتو و قرانویین از تو شکایتی و حکایتی نوشته اند. چندان توقف کن که کسان او برسند، در حضور یرغو بداریم. بعد از آن حبش عمید را که جملة الملک و نایب کل شاهزاده جغتای بود گفت که « ملک شمس الدّین را به وثاق خود فرود آور و در خدمت و رعایت جانب او هیچ دقیقه مهمل مگذار تا آن هنگام که سام افغان و شمس منجّم حاضر شوند.
حبش عمید بغایت مرد خردمند و کَیْسِ و سخی و صاحب جاه بود. ملک
۱.اصل: فرانویین. ۲.اصل: تکناباد؛ زمچی: تکیاد؛ جهانگشا: تکیناباد.شمس الدّین را به کوشک خود فرود آورد و به مقدم میمون او خود را به دولت روز افزون واصل گردانید و دو ماه بنفسه به خدمت ملک اسلام قیام نمود و هر چه ممکن شد از اصطناع و تعظیم و انواع تکریم به جای آورد و هرچه تصرّف بذیرفت از تبجیل و اعزاز ظاهر گردانید و هر کس را از ملازمان ملک شمس الدّین تحفه ای و هدیه ای داد و با آن همه نیک خدمتی ها خود را مُقَلَّل و مقصر شمرد و هر دم از میان جان ملک شمس الدّین را گفت:
شعر
من چه در پای تو ریزم که خورای۱ [تو] بود سر نه چیزیست که شایستۀ پای تو بوَد
[۱۶۵] ملک شمس الدّین در کوشک حبش عمید متوطن می بود تا آن روز که میان شاهزاده کیوک خان و شاهزادگان دیگر خلاف و نزاع بیدا شد و از جانبین لشکر ها به هم بر آمدند. بعد از قتل و فهل و نَهْب و رَهْبِ بسیار تخت بخت پادشاه ی و دیهیم عظیم الشأن شاهنشاهی بر شاهزاده منکوخان۲ مسلم شد و عساکر و خزاین چنگیز خانی و رایات و ولایات جهانبانی برو مقرّر گشت و مخالفان دولت و منازعان مملکت او مقهور و مستأصل گشتند و حَشم و خَدم ییسومنکو چون ذرایر و نِمال در صحراوات و جبال متفرق شد و حبش عمید با تبع خود به جانب هندوستان رفت. در اثناء این حالت، ملک اسلام شمس ااحقّ والدّین کُرَت روی به طرف دارالملک شاهزاده منکوخان آورد و در آن روز که جلوس شاهزده منکو خان بر سریر سلطنت و جاه امرای درگاه و وجوه سپاه تعیین کرده بودند، برسید. مقرّبان حضرت و ارکان دولت پادشاه منکو خان، ملک شمس الدّین را پیش پادشاه بردند و عرضه داشتند که از خراسان از ولایت غور ملک شمس الدّین کُرَت – که آبا و اجداد او ملوک خطط سلاطین کامکار و رؤوس امم روزگار بوده اند و پادشاه جهانگیر چنگیز خان دربارۀ ایشان سیورغامیشهای بی حدّ و عدّ فرموده و یرلیغ و بایزه داده و مظاهرت و یکدلی و معونت و راستی ایشان را از مواهب بزرگ شمرده امروز که پادشاه عالم در جار بالش تخت بلند بخت سلطانی فریدون وار نشسته است، و چون جمشید بر متکای عظمت سلیمانی تکیه زده، و چون قباد امداد عدل
۱.ظاهراً باید «پسند» باشد، و یا «روا». ۲.زمچی:منکوقاآن.
______________________________________________________________________ذکر بیست وششم / در رفتن ملک شمس الدّین پیش ... ۱۹۹
و داد مبذول داشته، و چون کاؤس شاهنشهی را رعایت واجب شمرده ،آمده و می خواهد که به شرف وصول دستبوس پادشاه جهانیان مشرّف شود و به انواع عاطفت شاهنشاهی مخصوص گردد.
پادشاه منکرخان فرمان فرمود که ((ملک شمس الدّین را[۱۶۶]ببارید تا او را بیبنم)). چون ملک شمس الدّین به بارگاه ملک منکوخان در امد و روی پادشاه منکو خان بدید، به رسم عجم برو آفرین و ستایش فرائان خواند. پادشاه منکوخان از ار سری تَلَطُّفَّ شهریاری و تَعَطّفِّ جهانداری به جانب ملک شمس الدّین ملتفت کشت و از اُن هیکل خوش لقا و هیاّت با صفای او متعجّب شد. روی به شاهزادگان و امرا و وزرا کرد و گفت که ((این ملک بس خردمند و هوشمند است،و قصیح و شرین سخن. به ظاهر و باطن طاهر و طیّب ، و به ضورت و سیرت نقی و تقی و به خُلق و لطیف و شریف. قدم او بر ما مبارک است و میمون، و للت او در نظر ما مرّخ و همایون . چنین ملکی را که به دوستی و جانسپاری حضرت علیاء ما بُعد مکان اختیار کرده او اجبات باشد که بدانج دلخواه و مَاّرب او باشد فرمان رماییم و رد امکان و مساکن تورا و ایران هربلده و بقعه را که خاطر او به حکومت انجا مایل بود بدو ارزانی داریم )).
و بعضی از راویان چنین تقریر کرده اند که ملک شمس الدّین ان روز به اردوی پادشاه منکوقاآن رسید که شاهزاده کیوک خان و پادشاه منکوخان با هم در مقاتلت و محاربت بودند و از تصاعد کردِ سواران چهرۀ آفتابِ رخشان مُتَغیّر و مُغَیّر بود و از اشعهُ رخش و روش ضمضام و قمقام و از تابش نمایش اسنّه و حسام روی زمین روشن و مشعشع .
نظم [شاعر]
پُشت زمین چو روی فلک گشته ار سلاح
روی فلک چو پُشت زمین گشته از غبار
از سُمّ مرکبان شده مانند غار کوه
وز شخص کشتگان شده مانند کوه غار
ملک شمس لدّین با آن بیست سوار نامدار غوری بر موجب [۱۶۷] ((لا مُلکَ اِلاّ
______________________________
۱.متن:منکرخان
___________________________________________۲۰۰ تاریخ هرات ______________________________________________
بِالسًعیِ وَالحَربِ وَظِّفَرَاِلاِّ بِلظّعنِ وَ الصّربِ)) شمشیر شیر اوژن برکیشده و رایت نضرت برافروخته برلشکر شاهزاذه کیوک خان زد و بسی را زا دلیران به قتل آئرد.پادشاه منکوخان را ناگاه در انثاء این حالت شدید که ((آ شوار کیست که از یمین و یسار بخ خنجرِ آتشباز سر بُر غرورِ اعادی ما را بر خاک خواری می انداز؟))
شعر
آدم را نبود قوّت و شوکت زین سان این کگر فیل دمان است یا شیر عرین
جماعتی که ملک شمس الدّین را دیده بودند و به حقّ المعرفت شناخته زور، عرضه داشتند که آن مرِد غضنفر خشم هزبر زور از ولاتی غور است و او را ملک شمس الدّین کُرَت خوانند که به جمله لشکر را ترت و مرت گرداند و از قلعة محروشه خسیارت حمیّت عن الحدثان و الُبوار به کوج دادن و نام نیک پادشاه عالم بدین دیار آمده س ماه بیش شاهزاده ییسومنکو [را] کلازم بود . چون شنید که پادشاه جهانگیر را خصمان برخاشته اند و منازعان خروج کرده ، بر نَهج رکضت به تعجیل هر چه تمام تر از خطّة سمرثند بیرون آمد و امروز بدین معرکه رسیده به ین که پادشاه عالمیان مشاهده می کند ، تیغ بی دریغ می زند و به هر گردی مردی را می کشد و به هر زخمِ شمشیری شیری را از بای درمی آورد و به هر تیری امیری را اسیر می کند
شعر [رشید وطواط]
یَشُقِّ اِذآ اَبَدی نَواجِذَهُ الوَغا سُوَیداءَ قَلبَ الِرنِ وَ القَرنُ دارعُ
می شکافد چون بیدار می کند دندان های خود را جنگ
ساهی دل یارجنگ و حال این است که یارجنگ دارست
پادشاه منکوخان فرمود که اگر بر لشکر کیوک خان غالب شوم، ملک [۱۶۷]
شمس الدّین را به انواع اِصظناع و کرامت مخصوص و محفوظ گردانم.
چون پادشاه منکو بر مقتضاء ((اَلاَعماُ بِالنیّاتِ)) نیّت بر تربیت ملکشمس الدّین کرد،
حق تعالی از مَعَبّ لطف ((وَما الَّضرُ اِلاّ مَن عیندِ اللّهِ )) نسیم عنبر
___________________________________
۱.من کلام ابومسلم. ۳. کتن:مخصوص. ۳. حدیت نبوی.
۴. قرآنء آل عمر / ۱۲۶ (( و پیروزی جز از سوی خداوند نیست)).
____________________________________________ ذکر بیست و ششم / در رفتن ملک شمس الدّین پیش... ۲۰۱ _____________________________________________________________
شمیم نصرت بِوَزانید 1 و از کُنُوز رموز ((بِنَصرِ اللهِ یَنصُرُ مَن یَشاءُ وَ هُوَ لعَزیزُ الَرَّحیم))
جواهر زواهر فتح ظاهر گردانید. روز دیگر شاهزاده کیوک خان را بشکست و مُلک جنگیزخانی بر او قرار گرفت و ملک شمس الدّین به وسیله واسطة آن فتح عظیم و نجح جسیم پیش پادشاه و امراء سپاه بیفزود و منظور نظر شاهزادگان و میران لشکر شد و به خلعت خاص منکوخانی اختصاص یافت و شاهزادگان و ملوک اطراف هر یک در باب او عنایت و لطف بی حساب مبذول داشتند و قدم و دم او را بر خود مبارک شمردند و همه به اتفاق و یکدلی سخن او را در پیش پادشه منکوخان عرضع داشتند و در اجازات مراجعت او مَعَ حضول مَآرب و مضالب اجناد و سعی هر چه تمام تر به جای آورند.
پادشاه منکوخان فرمان فرمود تا به جهت ملک یرلیغ نوشتند برین نوع که ((امرا و ملوک متوطفان خراسان و جماهیر اربا ادیان و ملک و مشاهیر اصحاب عزّ و محل و صدور کافة متوطفان خراسان و بسدُور عامّة ایرا بدانند که از آنگاه باز که تخت شهی و افسر پادشاهی به ما رسید و فراعنهُ جباران مشارق منقاد و مظیع ما شدند و جبابرة قهّاران مغارب رهی و رهین درگاه ما کشتند
شعر [امیرالمؤمنین علی ء رضی الله عنه ]
حَتّی تَکُونَ الُّدنیا بَاجمَعِها مَحمَیَّةً بَینَ مَورُوبٍ وَ مَکتَسِبِ
تا می بود ما را دنیا همه او
نگاه داشته شد میان میراث یافته شد و کسب کرده شد
[۱۶۹]ارادت ما آن است که در ممالک اقالیم سبعه بلادی که هرابی پذیرفته است
آبادانی3 پذیرد تا بدین واسطه نام نیک ما بر صفحات روزگار مُخَلّد ماند. به حکم
((لاخَیرَفی فِکرٍ لاقَولَ مَعَهُ وَ لا خَیرَ فی لافَعل مَعَهُ ))4 این تمنّی را خواستیم که از
امیران با خیر نیکو سیر ملکی و شحنهای نامزد گردانیم . چون به کار عمارت شهر
___________________________________
۱.اضل : بوزانند
۲.قرآنء روم /5 ((به نصرت الهی ؛ که هرکس را بخواهد یاری می کند، و او پیروزمند مهربان است))
۳.اصل :آبانی . ۴. از جملات جُنَید قُدّس سّره.
____________________________________________________
۲۰۲ تاریخ هرات
____________________________________________________
هرات، کُفِیَت عَنِ العاهاتِ وَ البَلِیّات، که معظم ترین بلاد خراسان مَیَلانَ دل و التفات خاطر بیشتر داری بنایراین مقدمات ملک شمس الدّین کُرَت را که از دودمان بزرگواریست و از خاندان نامداری و چون آبا و اجداد خود بر ظریق مستقیم حسن روشن می کند،
شعر [ذواالرامه]
اَلفی اَباهُ بَذاکَ الکَسبِ یَکتَسِبُ وَالکَسبُ یَمنَعُ مَن مَنٍّ وَ من فَقرِ
یافته است پِدر خود را به این کسب کسب می کند
و کسب باز می دارد از منّت و از درویشی
[به] ملکی شهر هرات ، حمیّت عَن الافات ،و تئابع اوجون جان و باخرز* و کوسویه و خره1 و فوشنج و آزاب و تولک و غور2 و فیروزکوه و غرجستان و مرغان 3 و فاریاب مرجق 4 تا آّ آموی 5 و اسفزار 6 و فراه و سجستان و تکیناباد7 و کابل و تیراه8 و بستستان و افغانستان تا شطّ سندّ و حدّ [170] هند فرستادیم و زمان حل و
_________________________________
*. باخرز: نام بلوک گهناوری است واقع میانة هرات و نیشاپور . و کلمة باخرز در زبان پهلوی ((باد هرزه)) بوده زیرا آنجا وزیدنگاه بادهاست . این بلوک مشتمل به۱۶۷ پاره دیه می باشد . شهر جه [=قصبة] آن ((مالین)) نام دارد . یاقوت، معجمالبلدان ،ج 1 ،ص ۴۵۸. حمدالله مسئفی هم باخرز را ولایتب پر از باغ های انگور می نامند و می نویسد ((خربزة بلند آنجا در جمیع خراسان مشهور است )). نزهة القلوب ، ص ۱۵۳ در منابع جغرافیایی قدیم از باخرز به عنوان ((گواخزر)) نیز با شده که گویش بلوچی است. مسالک الممالک ، ص 256؛ صورة الارض، ص ۴۳۳ ۱. زمچی:جزه. ۲.زمچی : خیسار . چند سطر بعد : غور . ۳.زمچی:مرد چاق (چند سطر بعد : مرغاب ۴.زمچی: مروچاق(پس ار مرغاب ) ۵.زمچی : جیحون . ۶.اسفزار: در جنوب هرات سره راه زرنج است که به سبزوار نیز معرفت است و آن را سبزوار هرات می گویند . لسترنج پس از اعلام این مطلب می نویسد ((آن را سبزوار هرات می گویند تا با سبزواری که در سمت باختر نیشابور است، اشتباه نشود)) (ص ۴۳۷). اسفنزار در ((مسالک الممالک )) به صورت خاشتان (جاشان)آمده، ولی تلفظ صحیح آن معلوم نیست و ممکن است خواشان هم صورت دیگر از همین اسم و بنابراین با اسفزار یکی باشد . . ۷. اصل تنکناباد؛ زمچی : تکیاد. ۸. زمچی :تبراه
____________________________________________________
ذکر بیست و ششم / در رفتن ملک شمس الدّین پیش... ۲۳۰ ____________________________________________________
عقد و قبض و بسط این ولایات مذکوره را در کف کفایت و ید اهتمام او نهادیم تا به حُسن اٌ و روُیت و یُمن همّت و نَهمَت این مواضع را آبادان گرانید.
شعر [حسینی]
بر آرد به نام نکو نام خویش ز بد دور دارد سرانجام خویش
ره نیکویی جوید و راستی نپوید به سوی کم و کاستی
به آئین نیکان رود سال و ماه بترسد ز روز شمار گناه
و بر مقتضای ((راٌس العِبادَةِ))1 خظّ صفح و عفو بر جراید جرایم صغیرة رعاع کشد و سرم ارباب سیاست را از وهن و تزلزل رعایت واجب داند و به همه انواع چنان سازد که به حیچ وجه از وجوه از قوی بر ضعیف حیفی نرود و بر صغیر از کبیر ظلمی طاری نشود و از سر (( اَلظُّلمُ اَوُّلُهُ اِعراضُ))2 بی خبر نباشند و مردم مفلس و طماع و مزرّر و ذمیم الاصیل و مفسد را در سلک نواب و عمّال منحرف گرداند؛ چه ، این طایفة فسقه قاعده ولایتداری را منهدم نگردانند و از برای جذب منفت ناحق را حق انگارند و حق را با ناحق ملحق کنند. و چ.ن ملک شمس الدّین بر سبیل تجرّد با چند تن معدود بدین حدود آمده و از نفایس و نقود آن قدر که در خزینة او موجود بود و بذل سپری پردانید ، ارغوان آقا و ضواحب دیوان خراسان مبلغ پنچ تومان 3 مال که در عرف آن را پنچاه هزار دینار می خوانند، بی تعویق و مَطل به نوّاب او رسانند ودر توقیر و احتشام او حیچ دقیقه مهمل نگذارند و به مال و مردم و اسلحه مددکار او باشند ، و شگر و شکایت او را در حضرت علیاء ما مؤثّر دانند. برین جمله که به ذکر پیوسته بروند و عدول و انحراف نجویند و اوامر و نوهی را از لوازم [۱۷۱] و لوازب 4 شمرند تا از دولت رضای ما محفوظ کردند و از عقوبت سخط ما محفوظ مانند )). چون احکام ملکی ملک شمس الدّین به نفاذ پیوست و به توقیعان و علامات چنگیزخانی مؤکّد و موشّح شد ، روز دیگر که جمشید خورشید بر تخت میناءی برآمذه و مُهرة مِهر روشن چهر بر بساطِ سبزِ سپهر غلطان گست ، به امر خالق جنّ و ملک
____________________________ ۱. من کلام العرب . ۲ من کلام امیرالمؤمنین علی (ع). ۳.اصل ،زمچ: پنجاه تومان. ۴. اصل : لوارب .
____________________________________________________۲۰۴ تاریخ هرات ____________________________________________________
شعر [خاقانی]
خسرو طارم فلک ریست ز دیو هفت سر
ریخت به هر دریچه آقچه زرِ شش سری
پادشاه منکوخان، ملک شمس الدّین را بر مجمع خاص علی رؤوس النّاس خلعت خاص پوشانید1 و سه پایزة رزّین و دو کمر مرصّع رزینِ ثمین و نهُ تا جامة زریفت و ده هزار دینار نقد با چندین عّدت و آلت حرب از شمشیر هندی و نیزه خطی و گُرز گاوسار2 و خنجر دلدوز بدو داد. شعر [ریبعی]
فزون زانک ره بود بنواختش زهر گونه ای هدیه ها ساختنش
ز دو رویة شمشیر زرّین بنام گرانمایه اسپان زرّین لگام
قباهاب دیبای چین دوختنه سراپرده و خیمه و بارگاه
بدو داد و بی من گرامش داشت شب و روز در شادکامیش داشت
روز دیگر که شهر مبارک رمضان سنة مذکور بود ، ملگ اسلام شمس الدّین کُرَت با جاهو_از خواص درگاه پادشاه منکو خان بود _متوجه [۱۷۲] خطّة هرات شد. و چون از آی آمویه بگذشت بیست روز زا به بادغیس درآمد و از بادغیس به فوشنج رفت و زیارت مقام متبرّک رباط پی 3 را دریافت . روز دیگر از رباط پی به سوی ولایت جام شرکت فرمود. چون به جام رسید و شرف حضور به انور شیخ الاسلام و قطب الانام خواجه....4 را دریاقت و در [دو] روز سر تربت معطّره و روضة مُعَنبرة سلطان الاولیا، سرالله فی الارضین ، کاشف اسرار المجاهدات ، مکاشف انوار الهدات، سالک الطریقة، مالک ممالک الحقیقة، قطب الحق والدّین، شیخ احمد [جام]5 ، قدبس الله روحه العزیز به سر برد.
______________________________________________________ ۱.زمچی: در مجلس خاص علی رؤس الخواص خلعت خاص بوشاند. ۲.زمچی : کرزگاوسر. ۲.رباط بی=رباط پی : روستایی در زنده جان ، کوهی دارد که از انجا فسیل مرغان و جونوران بر می دارند ، و به آن مُرغ رباط پی گویند آصف ص ۱۷۶. ۴. در متن بیاض مانده است. ۵. شیخ احمد جام: شیخ الاسلام معین لدّین ابونصر احمد بن ابوالحسین بن جریر بن عبدالله بن لیث بن جریر بن عبدالله البجلی الصحابی ، معروف به ((زنده پیل )) و لادتش در
____________________________________________________
ذکر بیست و ششم / در رفتن ملک شمس الدّین پیش ........ ۲۰۵ ____________________________________________________
شعر [نظامی]
چو صبح دوّم سر بر افلاک زد شفق شیشة باد را خاک زد
بیاراست آن برکة لا جورد سفال زمین را به ریحان زر
عنان عزیمت به طرف لشکرگاه ارغوان اقای تاخت . در شهر طوس ارغوان آقا1 را بدید و احکام پادشاع منکوخان را نمود. ارغوان آريالا مَلک را بسیار بنواخت وهفت روز او را نگاه داشت . روز هشتم خلعت خاص خویش بدو داد و بفرمود تا از خزینه او مبلغ پنچا هزار دینار 2 نقد تسلیم نوّاب او کردند و به دلخوشی تمام مع حصول مَآرب و لملنی ، روز اجازت مراجعت فرمود.
______________________________________________________________________
قریة نامق واقع شده و چون در بلدة جام به ارشاد مشغول بود به جامی معروف گردید. شیخ را در سیر و سلوک راه حقیقت تصانیف بسیار است. از آن جکله : کتاب سراح الساءرین در سه جلد . انیس التاءبین ، مفتاح النجات، روضة المدءنبین که به سال ۵۲۶ به نام سلطان سنجر سلجوقی نوشته شده است ، رسالة سمرقندیّه دیوان اسعار . ۱. متن: ارغوان آغا. ۲. زمچی پنجاه تومان.