ذکر هشتاد و یکم
در یند ۲افتادن مرحوم
فخرالدّین والدّین و خلاص[ی] او
راوی چنین گفت که درین اسل مذکور ملک مغفور فخرالدّین والدّین ، طاب ثراه، در بند پادشاه غازان افتاد. و واسطه آن بود که چون امیر[۴۱۹] نوروز با پادشاه غازان مخالفت و عداوت ظاهر کرد ، پادشاه غازان سُوتای ۳ و هُرقُداق را فرمود که نوروز را بگیرید . ایشان با بیست هزار سوار به طلب امیر نوروز به خراسان درآمدند. چون به حدود اردکان رسیدند در آن موضع با امیر نوروز حرب کردند .امیر نوروز از پیش ایشان منهزم شد و بناه به کلات کوه برد . چون شب درآد از کلات کوه بیرون رفت و عنان عزیمت بر سمت هرات تافت. ملک فخرالدّین امیر نوروز را گفت که ((اگر امیر بزرگ اجازت دهد بروم و خُسر ۴ خود امیر حاجی را ببینم کجاست و در کدام قلعه و حصین و یا در کدام خطّه متوطن است. )) امیرنوروز گفت ((اجازت است ، اما در مراجعت چندانکه ممکن باشد مبالغه می باید نمود.))
ملک فخرالدّین فی لحال با چند تن از کماة رجال چون اختیار الدّین محمّد هارون و سراج الدّین عمر مرکاتی و تایتمور بهادر مظفٌر و محمّد بزرگ از لشکرگاه امیر نوروز بیرون آمد . چون فرسنگ ده قطع مسافت کرد با آن پانصد سوار از سپاه امیر سُوتای مقابل افتاد . آن روز نماز دیگر با هفت تن که مصاحب او بودند با آن امیر سُئتای مقابل افتاد . آن روز تا نماز دیگر با هفت تن که مصاحب او بودند با آن پنصد سوار جنگ ۵ کرد. بعد از نماز دیگر او را و اختیارالدّین محمٌد هارون ا بگرفتند و پیش امیر سُوتای آورد[ند] . بعد از نه روز امیر سوتای آلتمغای نوشت که (( امرا و زعما و اعیان و شجعان خواف و باخرز۶ و جام و کوسویه و مرو۷ و فوشنچ و هرات و اسفزار و فراه و غور و تولک و ازاب و هرات رود و غرجستان و جرزوان ۸ باید که بر موجب حکم یرلیغ جهانگشای پادشاه عادل غازان خان در هر
______________________________________________________________________
۱ .اصل: هفتاد و نهم. ۲ . اصل، دیند. ۳ . جامع: سُونتای.
۴ . پدرزن. ۵ واصل: حند. ۶ . متن: با خور .
۷ . اصل: حرد. ۸ .متن: حرزوان.
۴۴۲ تاریخ هرات
موضع [۴۲۰] از نوروزیان سحنه و ناظر و عاملی باشد، ایشان را به قتل آورند.)) و به جبر ملک فخرالدّین را مدمور گردانید تا بر امضاء آلتمغاءِ او مثال نوشت و اختیار الدّین محمّد هارون را به رساندن آن احکام نامزد فرمودو
روز دیگر بند از پای اختیار الدّین نحنّد هارون برداشتند و دو مرکبِ نیکِ ئُوتَه۱ بدو داد تا هر جا که رسد گوشد که ((من بگریخته ام و از ملک فخرالدّین و چگونگی احوال خبری ندارم)) بعد از چند روز دیگر ملک فخرالدّین نیز از بند خلاص یافت. و واسطه آن بود که از موکّلان او شخصی بود [که ] او را شمس الدّین ابوبکر ازابی گفتندی . شب با او یکی شد و هر دو لشکرگاه امیر سوتای بیرون آمدند و در قطع مراحل ئ منازل وجوب طرق و مسالک بر مهالک اجتهاد تمام به جای می آوردند، تا بسعادت و سلامت به جان رسیدند و از جام با طایفه[ای] از اهل نبرد به هرات آمدند ، و از هرات بعد از سه روز پیش امیر نوروز رفت.
چون امیر نوروز ملک فخرالدّین را بدید در کنار گرفت و بغایت خوشدل شد، امّا برو اعتماد نکرد؛چه، بعضب ار امرا چون رمضان و بابک و ارواک چرخ انداز و بسوقا گفته بودند که ملک فخرالدّین با امیر سُوتای عهد کرده است که (0چون مرا بگزاری ، من امیر نوروز را بگیرم)) چند روز ازو مُحتَرِز و مُجتَنِب می بود . تا از پیش امیر سُوتای دو تن از خواص امیر نوروز بگریختند . وچون پیش امیر نوروز آمدند عرضه داشتند که (0ای امیر، ما را به حقیقت معلوم است که ملک فخرالدّین از لشکرگاه امیر سُوتای بگریخت ، قُرب دو هزار سوار سه روز در عقب او برفتند.)) چون امیر نوروز این سخن بشنید با او به سر عنایت آمد و حکومت هرا ترا بدو مفوّض گردانید.[۴۲۱]
______________________________________________________________________
۱ . ظاهراً به معنی دو فعل است.