سخن اندرناحیت پارس و شهرهای وی
ناحیتیست کی مشرق وی ناحیت کرمانست وجنوب وی دریای اعظم است و مغرب رود طابست کی میان پارس و خوزستان بگذرد و بعضی ازحدود سپاهانست وشمال وی بیابان پارس است از کرگس کوه و اندروی شهرهای بسیارست، ومردمانی بسیارند وناحیتی است آبادان وتوانگربا نعمتهاء گوناگون وجای بازرگانان واندروی کوههای ورودهاست ومستقرخسروان بوده است و مردمان این ناحیبت مردمانی اند سخن دان و خردمند و اندرکوههاء وی معدنهاءزرست. وازوی جامهاء گوناگون خیزد، ازکتان وپشم وپنبه،وآب گل و آب بنفشه وآب طلع و بساطها وفرشها وزیلویها و گلیم های با قیمت خیز، واز وی هرچه دریا نزدیکست گرم سیرست وهرچه به بیابان نزدیکست سرد سیرست، واندروی کوههای ومعدنهاء زرست، واندروی آتش کدهاء گرانست ۱ [و آثار] قدیمیان را بزرگ دارند و اززیارت کنند،وبیشترین شهرهای پارس را کوهست بنزدیکی وی.
۱- شیراز- قصبۀ پارس است، شهری بزرگست و خرم با خواسته، ومردمان بسیارودارالملک است و این شهررا بروزگار اسلام کرده اند،
۱- گبرانست؟.
۲۹ ۱۳۱
واندروی یکی قهندزست قدیم سخت استوار،آنرا قلعه شه موبد خوانند، واندروی دوآتشکده است کی آنرا بزرگ دارند، واندر وی یک گونه اسپرغم سوسن۱ نرگس خوانند،برگش چون برگ سوسن است و میانه نرگس.
۲- اصطخر- شهری بزرگست و قدیم ومستقرخسروان [b۲۷] بوده است و اندروی بناها ونقشها وصورتهاء قدیم است واو را نواحی بسیارست واندروی بناهاست عجب کی آنرامزگت سلیمان خوانند واندروی سیب باشید نیمۀ ترش ونیمۀ شیرین و اندرکوه وی معدن آهنست و اندرنواحی وی معدن سیم است.
۳- ذرپسرعماره - شهرکیست اندراندروی حصار،برکران دریا اعظم است وجای صیادانست و منزل بازرگانان.
۴- سیراف- شهری بزرگست وگرمسیرست و هوایی درست دارد و جای بازرگانانست و بارگاه پارس است.
۶- گور2- شهریست خرم،اردشیربابکان کرده است و مستقر او بودی وازگردوی بارۀ محکم است و ازوی گلاب جوری خیزد کی بهمه
۱- دراصل: سوس. ۲- خُرمُوک. ۳- دراصل: کور.
۱۳۲ ۲۹
جهان ببرند،وازوی آب طلع وآب قیصوم خیزد کی بهمه جهان ببرند وجایی دیگرنباشد واندروی چشمۀآ بست سخت.
بجیرکان1،حیره۲،بانو،مهرا- شهرکهایی اند؛ازحدود گوربسیارنعمت وآبادان و با آبهای روان.
صعاده، بهلوان ؟- دوشهرکست خرم و آبادان و بدریا نزدیک.
کنافه۳- شهریست بزرگ وخرم وجای بازرگانان با خواستهاءبسیاروازوی جامهاء گوناگون خیزد، ودردریای کنافه معدن مروارید است، وبوسیدن دّقاق کی دعوت کرد وبحرین بگرفت ازآنجا بود و سلیمان بنالحسن القرمطی پسران بوسعید بود.
توز۴- شهریست اندرمیان دورود نهاده و مردم بسیارو توانگروهمه جامهای توزی ازینجا برند.
کازرون- بنزدیک دریای یونست،شهریست بزرگ وآبادان و با خواستهء بسیارواندروی دوآتش کده است کی آنرا بزرگ دارند.
سینیز- شهریست برکران دریا با نعمت بسیاروهوای درست
۱- بجیربگان. ۲- جیره . ۳- دراصل نسخه کاتب سه نقطه روی فاء گذاشته است و تلفظ صحیح آن «Ganawa» است. ۴- بفتیح تاء و واو.
۲۹ ۱۳۳
همه جامهاءسینیزی ازنجا برند.
۱۴- شهر1 شهرکیست خرم میان سینیزوارّگان.
۱۵- ماهی روبان -شهریست اندرمیان آب نهاده چون جزیرهء جایی خرمست و بارگاه همۀ پارس است.
ارغان۲- شهریست بزرگ و خرم و با خواستۀ بسیارونعمت فراخ وهوایی درست، بروستای وی چاهی آبست؛ کی ژرفی آن بهمه جهان نتوانند دانست،وازوی مقدار یک آسیا آب برآید و برروی زمین برود،و ازین شهردوشاب نیک خیزد.
بزرک، بسوک، وایکان۳ ولارندان_ شهرکهایی اند ازحدود ارّگان با نعمت فراخ وهوای خوش.
نوبندگان- شهریست خرم و با نعمت و خواستۀ بسیار.
[بشاؤر]۴ شهریست تونگروازگردوی یکی باره است،شاپورخسرو کرده است وآنروی دوآتش کده است کی آنرا ازیارت کنند،وبنزدیک وی کوهیست کی برآن کوه صورت هرملکی وموبدی ومرزبانی کی پیش ازوی بوده است؛نگاشته است وسرگذشتهای ایشان برآن جای نبشته است واندرحدود وی کوهیست کی ازو
______________________________________________________________
۱- ریشهر. ۲- ا رگان = ارجان. ۳- وایگان.
۱۳۴ ۲۹
دودی همی برآید، کی هرمرغی کی بالای آن دود بپرد بسوزد و بیفتد.
۲۰- وایکان،کمارج - دوشهرکند ازبشاؤرخرم و آبادان.
۲۱- جویم- شهرکیست خرم و با نعمن و ازشیرازست [a۲۷].
۲۲- [گویم ؟]، شهرکیست بخش گاه آب شیراز ازنجاست.
۲۳- برسرکان؟،کوُرستان- دوشهرکند آبادان وبا نعمت ازشیراز.
۲۴- [بیضا]،شهرکیست آبادان وحلاّج کی دعوی خدایی کرد ازین شهربود.
۲۵- هزار، زرقان،خیر- شهرکهایی[اندخرم] وآبادان وبا نعمت ۱.
۲۶- بسا۲- شهریست خرم، بزرگ، واورا قهندزست وربض است وجای بازرگانان است وبا خواستۀ [فراوان].
۲۷-تمستان،بستگان،ازبرا،دارکان،مزیرکان، ۲، سنان -شهرکهایی اند میان پسا [و دار] ا گرد، آبادان.
۲۸- داراگرد-شهریست خرم وآبادان وبسیارخواسته وهوای بد واز وی مومیایی خیزد کی [به همه] جهان جایی دیگرنبود واندرنواحی وی کوههاست از نمک سپید و سیاه و سرخ و زرد و هررنگی، وازوخوانها کنند نیکو...
______________________________________
۱- برگ a ۲۸ کمی آسیب دیده است. ۲-بسا=فسا
۳- مرایزیگان Murayzigan.
۲۹ ۱۳۵
۲۹-رم،روستاءرستام، فرج، تارم- شهرکهایی اند میانداراگردوحدود کرمان جایهایی با کشت و
رزبسیار ونعمت فراخ.
کارزین- ازحدود پسا و اندروی قهندزیست استوار.
کاریان-شهرکیست ازداراگرد[۱] اندرحصاریست صعب ومحکم،واندروی آتش دۀ است؛کی آنرا بزرگ دارند.
سمیران،ایرج،روفته، ماذران ۱، کویم۲- شهرکهاییست ازدارا گرد آبادان و با نعمت.
جهرم- شهریست خرم و ازوی زیلوو مصلی نمازنیکوخیزد.
کیژ- شهریست واندروی حصاریست استوار.
خّیر،کردیان- دوشهرکند آبادان و با کشت و بزربسیارازپسا.
ایج،اسطهبانات،حمار۳،ماشکانات- شهرکهایی اند ببراکوه نهاده کم مردم و با کشت و برزو بسیار نعمت.
آباده، بردنکان۴، جاهک- شهرکهایی میان اصطخر و کرمان، منزل کاروان و جایهای با نعمت های بسیار.
کمین،سرواب،مزرکان5،شهرفانک۶، حرّه۷، کیس- این همه شهرکهایی اند؛اندرمیان کوه، سردسیر، جایی باهوای درست
۱- ماذوان. ۲- گویم. ۳- خیار. ۴- بردنگان.
۵- همین فصل بشماره ۲۷ ن . ک. ۶- بابک. ۷-خّره.
۱۳۶ ۲۹
ونعمت بسیار،واندرخرهّ یکی آتش کده است کی آنرا بزرک دارند و زیارت کنند وبنیاد اودارا نهاده است.
۳۹-یحه۱، کلیند۲، شمکان۳، سرمه، ارجینان- شهرکهاییست اندرمیان کوهها ، سردسیر، جایی آبادان و با کشت وبرزونعمت بسیارومردم بسیار.
۴۰- برقوه۴- شهریست با نعمت سخت بسیار، و درحوالی وی تلهاست بزرگ ازخاکستر.
۴۱-[نایین]۵ شهریست آبادان و نعمت و اندرکوه وی معدن سیمست.
۴۲- سردن- شهریست اندرمیان دورود نهاده جایی... آبادان وخرم، اندرکوه وی معدن رودست.
۴۳- ابرح۶ و کسبا وماین- شهرکهایی اند با نعمت میان پارس و اس‍پاهان.
۴۴- روذان، درکان - دو شهرست برحد میان پارس و کرمان، منزل کاروانست و سردسیرست.
۴۵- اناروبهره،کثه، میبذ، یایسین۷ شهرکهایی اند سرد سیربا نعمت بسیاربرحد میان پارس و بیابان.
۱- بجه. ۲- کلیذ. ۳- شَمّگان. ۴- ابرقو. ۵- همین فصل بشمارة ۵ ۴ ن.ک. ۶- ابرج. ۷- نایین.