حمس و حله

عرب در کیشهای خویش دو صنف بودند : حمس وحله حمس همۀ طوایف قریش بودند و حله خزاعیان چه در مکه فرود آمده و باقریش همسایگی داشتند. 

اینان ( یعنی حمس ) در کار دین برخود سخت می گرفتند و هنگام انجام دادن اعمال حج غذای روغنی نمی پختند و شیری اندخته نمی کردند و میان شیر دهی و شیر خوار گانش مانع نمی شدند تا خود انرا رها سازند . موو ناخنی نمی گرفتند و روغن استعمال نمی کردند و دست به زنان نمی بردند و خود را خوشبو نمی کردندو گوشتی نمی خوردند و در حج خود کرک و پشم و موی نمی پوشیدند و لباس نوی بتن می کردندو با نعلیم خویش گرد خانه طواف می نمودند و از نظر تعطیم پاروی زمین مسجد نمی نهادند و در خانه ای از خانه های مکه داخل نمیشدند و بسوی عرفات بیرون نمی رفتند و در مزدلفه میماندند و در حال انجام مناسک حج در خیمه های چرمی ساکن می شدند.                                                 حله – یعنی قبیله های تمیم و ضبه و مزینه و رباب و عُکل و ثور و قیس عیلان همه اش بجز عدوان و ثقیف و عامر بن صعصعه و ربیعة بن نزار همه اش و قضاعه و حضر موت و عک و قبیله های ازارد – در حال انجام مناسک شکار را حرام نمیدانستند و هر جامه ای را می پوشیدند و غذای روغن دار می پختند اما از در اطاق یا خانه ای وارد نمی شدند و تا محرم بودند در ان جای نمی گرفتند . اینا روغن و عطر استعمال می کردند و گوشت می خوردند پس هر گاه به مکه می رسیدند پس از انجام مناسک جامه –هایی را پوشیده بودند , بیرون می اوردند بدین جهت اگر می توانستند جامه های حمس را بکریاه یا عاریه می پوشیدند و گرنه بر هنه طواف خانه را انجام می دادند و در موقع حج خود خرید و فروش نمی کردند . این بود دو شریعتی که عرب بر آن بودند.                                                                              سپس قومی از عرب بکیش یهود در امدند و از این دین جدا شدند . دیگرانی کیش نصرانی گرفتند . قومی هم زندیق شدند و بکیش ثنوی در امدند.                                                                                       انان که از عرب یهودی شدند همۀ مردم یمن بودند چه تیع دو نفر دانشمند دینی از علمای یهود را به یمن اورد و بتها را باطل نمود و کسانیکه در یمن بودند یهودی شدند.                                                               و مردمی از اوس و خزرج نیز که پس از بیرون رفتن از یمن برای همسایگی با یهودیان خیبر و بنی قریظه و بنی نضیر بکیش یهود در امدند و مردمی از بنی حارث بن کعب و قومی از غسان و قومی از جذام که اینان نیز یهودی شده بودند.                                                                                    مردمی از طوایف عرب کیش نصرانی گرفتند از جمله قومی از قریش از بنی اسد بن عبدابعزی که از انها است عثمان بن حویرث بن اسد بن العزی ورقة ابن نوفل بن اسد و نیز بنی امرء القیس بن زید مناة از بنی تمیم و بنی تغلب از ربیعه و طی و مذحج و بهراء و سلیح و تنوخ و غسان ولخم از یمن.                                                حجر بن عمرو و کندی هم زندیق ( ثنوی ) گشته بود